الركائز العامة في مراعاة أحوال المدعوين وأثرها في الدعوة إلى الله | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||
Volume 39, Issue 5, 2023, Page 355-435 PDF (1.14 MB) | ||||
DOI: 10.21608/bfda.2023.320695 | ||||
![]() | ||||
Author | ||||
الســيد أحـمد محـمد حـسن | ||||
مدرس الدعوة والثقافة الإسلامية بكلية أصول الدين والدعوة بالزقازيق ، فرع جامعة الأزهر جمهورية مصر العربية | ||||
Abstract | ||||
تناولتُ في هذه الدراسة الحديث عن: الركائز العامة في مراعاة أحوال المدعوين وأثرها في الدعوة إلى الله وقد ذكرت الدراسة أنه من الأهمية بمكان معرفة أحوال المدعوين الموجه إليهم الخطاب الدعوي، وهم من الأركان الأساسية لعملية التبليغ ونشر الدعوة إلى الله تعالى، وبينت الدراسة أهم الركائز العامة في مراعاة أحوال المدعوين من شمولية الخطاب الدعوي لأحوال وظروف المدعوين، وقد وضح القرآن والسنة هذه الشمولية بما يتفق مع أصناف المدعوين على اختلاف أنواعهم، حيث مراعاة الفروق الفردية ومخاطبة عقل المدعو ووجدانه، ومن الركائز أيضا مراعاة الحالة النفسية للمدعو والتي كان الأثر الكبير في تحقيق الهدف من العمل الدعوي؛ لأنها تمكن الداعية من وصف الدواء على قدر الداء، كما ذكرت الدراسة من الركائز إظهار الرحمة بالمدعوين حيث إبراز الجانب الرحماني؛ لأن فيه تأليف القلوب، وجمع الكلمة، كما وضحت الدراسة أنه من أساسيات التبليغ امتلاك القدرة في التأثير على الآخرين، من أجل تصحيح تصوراتهم وتوجهاتهم، بما يتفق مع المنهج الإسلامي الصحيح، في مختلف المجالات من حيث: العقائد، والعبادات، والمعاملات، بحيث يصبح المدعو مثالا حيا لم تدعو إليه رسالة الإسلام من عبادة الله تعالى وحده وعمارة الكون، وبذلك يسعد الفرد والمجمع معا، ويعيش الجميع في استقرار وازدهار، ومن أهم نتائج الدراسة أن هذه المراعاة تحقق الهدف من العمل الدعوي وهو التحول بالمدعو من سيء إلى حسن ومن حسن إلى أحسن وينبثق عن هذا الدفاع عن الدعوة من قبل أتباعها كما حدث مع أنبياء الله ورسله فقد كان لهم أنصار يدافعون عن دعوتهم. | ||||
Keywords | ||||
الركائز; الدعوة; الأحوال; المدعوين; الخطاب الدعوي | ||||
References | ||||
أهم المصادر والمراجع
أولاً: القرآن الكريم:
ثانيا: مصادر من كتب السنة .
ثالثا: أهم المصادر والمراجع:
References : awlaan: alquran alkarim:
thanian: masadir min kutub alsuna .
thalitha: 'ahamu almasadir walmarajiei:
(1) 'abjadiaat albahth fi aleulum alshareiati- du. farid al'ansari- manshurat alfirqan- altabeat al'awaliu aldaar albayda'- 1417hi- 1997m.
(2) 'arshif muntadaa al'ulukata, http://majles.alukah.net
(3) 'azamat aleaql almuslim - eabd alhamid 'ahmad -abusulayman - aldaar alsueudiat - altabeat al'uwlaa - 1412h
(4) 'asas albalaghat - 'abu alqasim mahmud bin eamriw bin 'ahmada, alzamakhashari jar allah (almutawafaa: 538hi) - tahqiqu: muhamad basil euyun alsuwd - dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan - altabeatu: al'uwlaa, 1419 hi - 1998 mi.
(5) 'asnaf almadeuiyn - hamuwd 'ahmad alruhaylii - maktabat aleulum walhukm - almadinat almunawarat - altabeat althaalithat - 1428hi - 2007m .
(6) 'usul aldaewat - almarhalati: majistir - manahij jamieat almadinat alealamiat - jamieat almadinat alealamiat - kud almadati: GDWH5073 .(7) 'usul aldaewat - eabd alkarim zaydan - muasasat alrisalat - altabeatu: altaasieat 1421h-2001m .(8) 'anwar altanzil wa'asrar altaawil - nasir aldiyn 'abu saeid eabd allh bin eumar bin muhamad alshiyrazii albaydawi (almutawafaa: 685hi) - tahqiqu: muhamad eabd alrahman almaraeashali - dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut - altabeatu: al'uwlaa - 1418 hu.(9) 'ahamiyat dirasat alsiyrat alnabawiat lilmuealimin - da. hisat bint eabd alkarim alzayd - majmae almalik fahd litibaeat almushaf alsharif bialmadinat almunawara .(10) albahr almadid fi tafsir alquran almajid - 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamad bin almahdii bin eajibat alhusni al'anjarii alfasii alsuwfii (almutawafaa: 1224hi) - tahqiqu: 'ahmad eabd allah alqurashi raslan - alduktur hasan eabaas zaki - alqahirat - altabeatu: 1419 hu .(11) albidayat walnihayatu- 'abu alfida' 'iismaeil bin eumar bn kathir alqurashii albasriu thuma aldimashqiu (almutawafaa: 774ha)- dar alfikri, 1407 ha- 1986 m .(12) altibyan fi 'aqsam alquran - muhamad bin 'abi bakr abn qiam aljawziat - dar alfikri, bayrut- bidun.(13) altadaruj fi daewat alnabii - 'iibrahim bin eabd allah almutlaq - wizarat alshuyuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshad - markaz albuhuth waldirasat al'iislamiat - altabeatu: al'uwlaa, 1417h ..(14) altaswir alnabawiu lilqiam alkhuluqiat waltashrieiat fi alhadith alsharif - eali eali subh - almaktabat al'azhariat lilturath - altabeatu: al'uwlaa: 1423 ha- 2002m .(15) tatriz riad alsaalihina- faysal bin eabd aleaziz bin faysal abn hamd almubarak alharimali alnajdii (almutawafaa: 1376hi) - da. eabd aleaziz bin eabd allh bin 'iibrahim alziyr al hamd - dar aleasimat lilnashr waltawziei, alriyad - altabeatu: al'uwlaa, 1423 hi - 2002 mi.(16) altafaeul aldaeawii bayn aldaaeiat walmadeu- mafhumuhu, majalatihi, muqawimatiha- hind mustafaa shrifi: bahath manshur fi mawqie al'ulukat aleilmii /http://www.alukah.net .(17) tafsir alquran alhakim (tafsir almanar) - muhamad rashid bin eali rida bin muhamad shams aldiyn bin muhamad baha' aldiyn bin minila ealiin khalifat alqalmunii alhusaynii (almutawafaa: 1354hi) - alhayyat almisriat aleamat lilkitab - sunat alnashri: 1990 m ..(18) tafsir alquran alhakim (tafsir almanar) - muhamad rashid bin eali rida bin muhamad shams aldiyn bin muhamad baha' aldiyn bin minila eali khalifat alqalmunii alhusaynii (almutawafaa: 1354hi) - alhayyat almisriat aleamat lilkitabi.(19) tafsir alquran aleazim - 'abu alfida' 'iismaeil bin eumar bn kathir alqurashii albasriu thuma aldimashqiu (almutawafaa: 774hi) - tahqiqu: sami bin muhamad salamat - dar tiibat lilnashr waltawzie - altabeatu: althaaniat 1420h - 1999 m .(20) taqrib altahdhib - 'abu alfadl 'ahmad bin ealii bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalanii (almutawafaa: 852hi) - tahqiqu- muhamad eawamat - dar alrashid - suria - altabeatu: al'uwlaa، 1406 - -1986 .(21) althiqat liabn hibaan - 'abu hatim bin hibaan (354hi) - dar alkutub aleilmiat - bayrut - altabeatu: al'uwlaa 1419h - 1998m .(22) jamie albayan fi tawil alqurani, muhamad bin jarir bin yazid bin kathir bin ghalib alamli- 'abu jaefar altabari (almutawafaa: 310hi)- almuhaqiqi: 'ahmad muhamad shakir, muasasat alrisalati, altabeat al'uwlaa, 1420h,2000 m.(23) aljamie li'ahkam alquran - 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrijii shams aldiyn alqurtibii (almutawafaa: 671 hu)- almuhaqiqi: hisham samir albukhari, - dar ealam alkutub, alrayad, almamlakat alearabiat alsaeudiati, altabeat 1423 ha/ 2003 m .(24) aljamie li'ahkam alquran = tafsir alqurtubii - 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrijii shams aldiyn alqurtibii (almutawafaa: 671hi) - tahqiqu: 'ahmad albarduni wa'iibrahim 'atfish - dar alkutub almisriat - alqahirat - altabeatu: althaaniatu, 1384h - 1964 m .(25) aljawanib al'iielamiat fi khutab alrasul salaa allah ealayh wasalama- saeid bin ealiin thabit - wizarat alshuyuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshad - almamlakat alearabiat alsaeudiat - altabeatu: al'uwlaa- 1417h .(26) alhikmat fi aldaewat 'iilaa allah taealaa - da. saeid bin eali bin wahaf alqahtani - wizarat alshuwuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshadi, almamlakat alearabiat alsaeudiat altabeatu: al'uwlaa 1423h .(27) alkhitabat - manahij jamieat almadinat alealamiat - jamieat almadinat alealamiat - biduni.(28) alkhulasat fi fiqh aldaewati- eali bin nayif alshahud - altabeat al'uwlaa - 1430h -2009 m - (( malizya)) -(29) dirasat fi manhaj aldaewat 'iilaa allah taealaa - qism aldaewat walthaqafat al'iislamiat bikuliyat 'usul aldiyn waldaewat al'iislamiat bitanta - matbaeat alsawaf - biduni.(30) aldaewat al'iislamiat - 'usuluha wawasayiluha - du. 'ahmad ghlush - dar alkitaab almisrii - alqahirat - dar alkitab allubnanii - bayrut - altabeat althaaniat 1407h - 1987m .(31) aldaewat al'iislamiat daewat ealamiat - du. muhamad alraawi - (almutawfi2017) - maktabat alrushd - alriyad - altabeat althaalithat 1411hi -1991m.(32) aldaewat al'iislamiat fi eahdiha almakayi, manahijuha waghayatuha - da/ ra'uf shalabi - (almutawafaa1994ma) - - matbaeat alfajr aljadida .(33) daewat 'iilaa alsunat fi tatbiq alsanat manhajan wa'usluban - eabd allah bn dayf allah alruhaylii - maktabat almalik fahd alwatania .(34) alrisalat - alshaafieiu 'abu eabd allh muhamad bin 'iidris bin aleabaas bin euthman bin shafie bin eabd almutalib bin eabd manaf almatlabii alqurashii almakiyi (almutawafaa: 204hi) - tahqiqu: 'ahmad shakir - maktabuh alhalbi, misr - altabeatu: al'uwlaa, 1358h/1940m .(35) rakayiz manhaj alsalaf alsaalih fi aldaewat 'iilaa allah taealaa - du. eabd allah bn muhamad almajli - majalat albuhuth al'iislamia .(36) ruh almaeani fi tafsir alquran aleazim walsabe almathani- shihab aldiyn mahmud bin eabd allah alhusayni al'alusi (almutawafaa: 1270h)- almuhaqiq: eali eabd albari eatiat- dar alkutub aleilmiati- bayrut, altabeat al'uwlaa, 1415 hi.(37) sahih al'adab almufrad lil'iimam albukharii - muhamad bin 'iismaeil bin 'iibrahim bin almughayrat albukhari, 'abu eabd allah (almutawafaa: 256hi) - haqaq 'ahadithah waealaq ealayhi: muhamad nasir aldiyn al'albaniu - alnaashir: dar alsidiyq lilnashr waltawzie - altabeata: alraabieati, 1418 hi - 1997 m .(38) sifat alsafwat - jamal aldiyn 'abu alfaraj eabd alrahman bin ealii bin muhamad aljawzii (almutawafaa: 597hi) - almuhaqiqi: 'ahmad bin ealiin - dar alhadithi, alqahirata, misr - altabeatu: 1421h/2000.(39) fath albari sharh sahih albukharii- 'ahmad bin ealiin bin hajar 'abu alfadl aleasqalanii alshaafieiu - dar almaerifat - bayrut, 1379h .(40) faqah aldaewat alfardiat fi almanhaj al'iislamii- alsayid muhamad nuh alqahirat - dar alwafa'i, 1991m.(41) alqamus almuhit - majd aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfayruzabadii (almutawafaa: 817hi)- tahqiqu: maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalat - 'iishrafi: muhamad naeim alerqsusy - muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan - altabeati: althaaminati, 1426 hi - 2005 m .(42) lsan alearab - muhamad bin makram bin ealaa 'abu alfadala, jamal aldiyn aibn manzur al'ansarii alruwayafeaa al'iifriqaa (almutawafaa: 711hi) - dar sadir - bayrut - altabeata: althaalithat - 1414 hi . - (5/355 , 356) - mada (rakaza).(43) majalat albayan - tasdir ean almuntadaa al'iislamii - bidun .(44) muhadirat fi manahij aldaewat - du. eadnan eabd allah khayr allah, da. eabd allah mustafaa alsaedi - bidun.(45) mahmud shit khatabi, alrasul alqayidu, maktabat alhayati, altabeat althaalithatu, 1960(46) mukhtar alsahahi, zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafi alraazi (almutawafaa: 666h)-almuhaqaqu: yusif alshaykh muhamad - alnaashir: almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu, bayrut - sayda -altabeati: alkhamisati, 1420h / 1999m (sa105) madat: "diea".(47) mdarij alsaalikin bayn manazil 'iiaak naebud wa'iiaak nastaein - muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (almutawafaa: 751hi) - tahqiqu: muhamad almuetasim biallah albaghdadii - dar alkitaab alearabii - bayrut - altabeatu: althaalithatu, 1416 hi - 1996m.(48) almadkhal 'iilaa ealam aldaewat - muhamad 'abu alfath albianuniu - muasasat alrisalati, bayruta- altabeat althaalithata-1422hi.(49) almadkhal 'iilaa eilam alnafsi: eabd alrahman eadas watawfiq eizi aldiyn- altabeat althaalithatu- eamaan - dar alkitab al'urduniyi -al'urduni - 1993.(50) madakhal fi eilm aliajtimae al'iielamii- anshirah alshaal-maktabat nahdat alsharq .(51) almurshid fi kitabat al'abhathi- hilmi muhamad fudah waeabd alrahman salih eabd allah jadata: dar alshuruq lilnashr waltawzie waltibaeati- altabeat alsaadisati- 1410,1411hi- 1991m .(52) mushkilat aldaewat waldaaeiat - fathi yakun - muasasat alrisalat - bayrut - 1417h , 1996m .(53) almuejam alwasit - majmae allughat alearabiat bialqahirati- ('iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir muhamad alnajar)- dar aldaewa .(54) maejam maqayis allughat - 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, 'abu alhusayn (almutawafaa: 395hi) - tahiqi: eabd alsalam muhamad harun - dar alfikr - 1399h - 1979m.(55) mafhum alhikmat fi aldaewat - salih bin humayd - wizarat alshuwuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, 1422hi.(56) alminhaj sharh sahih muslim bin alhajaji- 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676ha) - dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut - altabeatu: althaania .(57) manhaj aldaewat fi daw' alwaqie almueasiri- eadnan bin muhamad al eareur- alnaashir: jayizat nayif bin eabd aleaziz al sueud alealamiat lilsunat alnabawiat waldirasat al'iislamiat almueasirat - altabeatu: al'uwlaa, 1426 hi - 2005 m .(58) manhaj alquran alkarim fi daewat almushrikin 'iilaa al'iislam - du. hamuwd bin 'ahmad bin faraj alruhaylii - eimadat albahth aleilmii bialjamieat al'iislamiati- almadinat almunawarati- almamlakat alearabiat alsaeudiat - altabeatu: al'uwlaa, 1424h/2004m .(59) almutamar alealamii litawjih aldaewat wa'iiedad aldueaat - aljamieat al'iislamiatu, almadinat almunawarat - altabeatu: alsanat altaasieat - aleadad alraabie - rabie 'awal 1397h/ 1977m - bidun.(60) nthar aldir fi almuhadarat - mansur bin alhusayn alraazi, 'abu saed alabaa (almutawafaa: 421hi) - tahqiqu: khalid eabd alghanii mahfut - dar alkutub aleilmiat - bayrut lubnan -altabeati: al'uwlaa, 1424h - 2004m .(61) namadhij min manahij daewat alrusul ealayhim alsalat walsalam sur waeabr - da. wajih zakaria eimran - biduni.
| ||||
Statistics Article View: 526 PDF Download: 637 |
||||