الرفق حقيقته وأنواعه وضـــــوابطه وأثره في الدعوة إلى الله تعالى | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||
Volume 40, Issue 1, June 2024, Page 111-178 PDF (2.91 MB) | ||||
DOI: 10.21608/bfda.2024.363698 | ||||
![]() | ||||
Author | ||||
عبد الرحمن صالح الجيران | ||||
الأستاذ المشارك بقسم الدراسات الإسلامية بالهيئة العامة للتعليم التطبيقي والتدريب بدولة الكويت | ||||
Abstract | ||||
تناولت هذه الدراسة خلقاً من الأخلاق الكريمة التي ينبغي لكل مسلم أن يتحلى بها، وهي أوجب في حق الدعاة، وهذا الخلق هو خلق الرفق، وقد انتظمت الدراسة في خمسة مباحث، تناولت فيها موضوعات مهمة تتعلق بخلق الرفق، منها : الرفق حقيقته والألفاظ ذات الصلة به، ومن هذه الألفاظ، اللين، واللطف، والمداراة، وكذلك شملت الدراسة الحديث عن أهمية الرفق، وأنواعه، والتي منها؛ الرفق بالنفس، والرفق بالمسلمين، والرفق بغير المسلمين، وكذلك مجالات الرفق، والتي منها ؛ الرفق في المجال العقدي والدعوي، والرفق في المجال التشريعي، والرفق في المجال الأخلاقي والسلوكي. كذلك تناولت الدراسة خلق الرفق في القرآن الكريم والسنة النبوية المطهرة، وهدي النبي e وأصحابه – الكرام - في الرفق بالمدعوين، كما تناولت الدراسة في مرحلتها الأخيرة ضوابط الرفق؛ والتي منها : الرفق بلا ضعف، الرفق بلا تساهل وتفريط، الرفق لا يناقض تطبيق الشرع، وكانت آخر موضوعات الحديث عن بعض آثار التحلي بالرفق على الدعوة الإسلامية، وعلى الدعاة، وعلى المدعوين. وقد اشتملت هذه الدراسة على عدة نتائج مهمة منها : إن الرفق من أنجح الأساليب الدعوية، وأنه نابع من أسلوب الحكمة في الدعوة إلى الله تعالى. من أهم ضوابط الرفق ؛ اللين بلا تساهل في الدين، ولا اقتراف للمحظورات، أو تعطيل للحدود. | ||||
Keywords | ||||
الرفق; حقيقته والألفاظ ذات الصلة; الرفق في الدعوة; الرفق في القرآن الكريم والسنة النبوية; هدي النبي وأصحابه في الرفق بالمدعوين | ||||
References | ||||
فهرس المصادر والمراجع
References :
1- abin taymiatun, taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbali aldimashqii (almutawafaa: 728hi), aqtida' alsirat almustaqim limukhalafat 'ashab aljahima, tahqiqa: nasir eabd alkarim aleaqla, bayrut, dar ealam alkutab, bayrut, lubnan, ta7, 1419h - 1999m.
2- abin hajar, 'ahmad bin eulay, fath albari sharh sahih albukhari, bayrut, dar almaerifati, du.ti, 1379 h.
3- abin hanbul, 'abu eabd allh 'ahmad bin muhamad bin hanbal bin hilal bin 'asad alshaybani (almutawafaa: 241hi), alzuhdu, bayrut, dar alkutub aleilmiati, ta1, 1420 hi - 1999 mi.
4- abin ealay, 'ahmad bin hajar al butami, al'iislam walrasul fi nazar munsifii alsharq walgharba, aldawhatu, maktabat althaqafati, du.ti, 1403 hi.
5- abin qiam aljawziati, muhamad bin 'abi bakr 'ayuwb alzareii 'abu eabd allah, 'iighathat allahfan min masayid alshaytan, tahqiqu: muhamad hamid alfaqi, bayrut, dar almaerifati, ta2, 1395 - 1975m.
6- abin hisham, eabd almalik, alsiyrat alnabawiatu, tahqiqu: mustafaa alsaqaa wakhrun, alqahiratu, matbaeat mustafaa albabi alhalabii ta3, 1375h - 1955 mi.
7- 'abu zahrata, khatam alnabiiyn r, muhamad bin 'ahmad bn mustafaa bin 'ahmad almaeruf bi'abi zahra (almutawafaa: 1394ha), alqahirata, dar alfikr alearabii, du.ti, 1425 hi.
8- al saedi, 'abu eabd allah, eabd alrahman bin nasir bin eabd allh bin nasir bin hamd (almutawafia: 1376hi), bahjat qulub al'abrar waqurat euyun al'akhyar fi sharh jawamie al'akhbari, tahqiqu: eabd alkarim bin rasmi al aldirini, maktabat alrishdi, ta1, 1422hi, 2002m.
9- albianuni, muhamad 'abu alfathi, almadkhal 'iilaa eilm aldaewati, bayrut, muasasat alrisalati, ta3, 1995m.
10- albihaqi, 'abu bakr 'ahmad bin alhusayni, shaeb al'iimani, bayrut, dar alkutub aleilmiati, ta1, 1410hi.
11- albihaqi, 'ahmad bin alhusayn bin ealiin bin musaa alkhusrawjirdy alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (almutawafaa: 458hi), dalayil alnubuat wamaerifat 'ahwal sahib alsharieati, bayrut, dar alkutub aleilmiati, ta1, 1405 hu.
12- alhijazi, muhamad mahmud, altafsir alwadiha, bayrut, dar aljil aljadid, ta10, 1413 hu .
13- hamdan, nadhir, alrasul fi kitabat almustashriqina, jidata, dar almanarat lilnashr waltawziei, ta2, 1406 hi - 1986 mi.
14- alkharazi, khalid bin jumeat, mawsueat al'akhlaqi, alkuayta, maktabat 'ahl al'athar lilnashr waltawziei, ta1, 1430 ha,2009 mi.
15- alkhatib, eabd alkarim yunis (almutawafaa: baed 1390h), altafsir alquraniu lilqurani, alqahirati,: dar alfikr alearabii, du.ta, da.t.
16- druzata, muhamad eizat, altafsir alhadithi, alqahirata, dar 'iihya' alkutub alearabiati, du.ti, 1383hi.
17- alzuhayli, wahbat bin mustafaa, altafsir alwasiti, dimashqa, dar alfikri, ta1, 1422 hi.
18- alshanqiti, muhamad al'amin bin muhamad almukhtar bin eabd alqadir aljakniu alshanqitii (almutawafaa: 1393hi), 'adwa' albayan fi 'iidah alquran bialqurani, bayrut, dar alfikr liltibaeat w alnashr w altawzie, du.ta, 1415 hi - 1995 mi.
19- salih bin humayd wakhrun, mawsueat nadrat alnaeim fi 'akhlaq alrasul alkarim r, jidata, dar alwasilat lilnashr waltawziei, ta1, 1418 hi - 1998m.
20- alsalabi, eali muhamadu, alssirt alnnbwyt - erd waqayie wathlyl ahdath, bayruta, lubnan, dar almaerifati, ta7, 1429 hi - 2008 mi.
21- altahtawi, rafaeat rafie, nihayat al'iijaz fi sirat sakin alhajazi, alqahirata, dar aldhakhayir - alqahirati, ta1- 1419 hu.
22- alghazali, muhamad bin muhamad (t 505hi), 'iihya' eulum aldiyn, birut, dar almaerifati, du.ti, du.ti.
23- fariji, nurat bint eabd allatifi, alrifq wa'atharuh fi aldaewat 'iilaa allah, majistir, kuliyat 'usul aldiyn waldaewati, makati, jamieat 'um alquraa, 1430hi.
24- alqary, eali bin (sultan) muhamad, 'abu alhasan nur aldiyn almula alharawiu alqariyu (almutawafaa: 1014hu), murqaat almafatih sharh mishkaat almasabihi, bayrut, dar alfikr, ta1, 1422h - 2002m.
25- alqahtani, saeid bin ealaa bin wahaf alqahtani, rahmt llealamin muhammad rasul alllah sayid alnnas 'ajmaein naby alrrahmti, awakhlaqh, wamuejzath, waeumum risalatih r fi daw' alkitaab walssnnat, alriyad, matbaeat sfiri, du.ti, da.t.
26- alqahtani, saeid bin eulay, muqawimat aldaaeiat alnaajih fi daw' alkitaab walsunat - mafhumi, wanazari, watatbiqi, alriyad, matbaeat sfiri, du.ta, da.ta, si: 166., makat, rabitat alealam al'iislami, salisat daewat alhaqi (kitab shahrayun mhkkm) - alsanat 24, aleadad 237, eam 1430 hi - 2009 mi.
27- alqurtibi, 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrijiu shams aldiyn alqurtibii (almutawafaa: 671 hu), aljamie li'ahkam alqurani, tahqiqu: hisham samir albukhari, almamlakat alearabiat alsueudiat dar ealam alkutub, ta,1423 ha/ 2003 ma.
28- alqustalani, 'ahmad bin muhamad, almawahib alladunyat bialminah almuhamadiati, alqahirati, almaktabat altawfiqiati, du.ti, dit.
29- lashin, musaa shahin, almunhal alhadith fi sharh alhadithi, birut, dar almadar al'iislami, ta1, 2002m.
30- alllhjy, eabd allh bin saeid bin muhamad eabaadi, muntahaa alsuwl ealaa wasayil alwusul 'iilaa shamayil alrasul e jidata, dar alminhaji,ta3, 1426 ha/ 2005 mi.
31- almajid, wafa', alrifq fi aldaewat 'iilaa allah fi daw' alkitaab walsanati, majistir, alsaeudiati, jamieat al'iimam muhamad bin saeud, 1434hi.
32- malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahi almadanii (almutawafaa: 179hi), muataa al'iimam malk, tahqiqi: bashaar eawad maeruf - mahmud khalil, bayrut, muasasat alrisalati, du.ta, 1412 hu.
33- almaraghi, 'ahmad bn mustafaa almaraghi (almutawafaa: 1371hi), tafsir almaraghi, alqahirati, sharikat maktabat wamatbaeat mustafaa albabaa alhalabii wa'awladuhu, ta1, 1365 hi - 1946 mi.
34- alnajar, muhamad altayb, alqawl almubayn fi sirat sayid almursalin, bayrut - lubnan, dar alnadwat aljadidati, du.ta, da.t.
35- alnawawi, 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawii, bayrut, dar 'iihya' alturath alearabii, ta2, 1392h.
| ||||
Statistics Article View: 402 PDF Download: 186 |
||||