تولي طرفي العــــقد في البيوع دراسة فقهية تطبيقية على منتج الاستثمار المباشر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Volume 40, Issue 2, June 2024, Page 988-1066 PDF (1.99 MB) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
DOI: 10.21608/bfda.2024.363839 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Author | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
عبدالله بن جابر الحمادي | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
الأستاذ المشارك في [الفقه وأصوله]، كلية الملك عبدالعزيز الحربية، المملكة العربية السعودية | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Abstract | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
يتناول هذا البحث: تولي طرفي العقد في البيوع: دراسة فقهية تطبيقية على منتج الاستثمار المباشر، وتأتي أهمية هذا البحث من أهمية عقد البيع الذي يعد من أهم العقود في كتاب المعاملات، وأيضًا فإن هذا البحث يعالج موضوعًا وثيق الصلة بالواقع، ويرتبط بحياة الناس، ويتعلق بضرورة من الضرورات التي جاءت بها الشريعة، وهي حفظ المال، ومواكبة الفقه للموضوعات المعاصرة من خلال دراسة مسائل الاستثمار المباشر الذي انتشر حول العالم، واتسع نطاقه باعتباره من أكثر الأنواع أمانًا وحلالًا، ويهدف البحث إلى بيان حكم تولي طرفي العقد في البيوع باعتباره نوعًا من أنواع التوكيل، وذلك من خلال تعاقد الوكيل مع نفسه في البيوع أو نيابة الوكيل عن طرفي العقد في البيوع، وبيان حكم التوكيل بقبض المبيع وبيعه، وذلك من خلال التوكيل ببيع السلعة التي سيتملكها الموكل، أو توكيل المشتري البائعَ بقبض السلعة وبيعها، والوقوف على تعريف الاستثمار المباشر والغرض منه وحكمه. وقد توصل البحث إلى مجموعة من النتائج أبرزها: منع الحنفية والشافعية من تولي الشخص الواحد طرفي العقد بجميع صوره، للتضاد في الالتزامات والآثار، وفي الأغراض والمقاصد، وقد أجاز المالكية والحنابلة تعاقد الوكيل مع نفسه إذا أَذِنَ الموكل، ويمنع جمهور الفقهاء من التوكيل ببيع ما سيتملكه الموكل، وفي وجهٍ للشافعية جوازه إذا كان المبيع معيَّنًا أو موصوفًا، والأظهر الجواز إلا في عقود التمويل، وقد أجازت الهيئات الشرعية في البنوك الإسلامية منتح الاستثمار المباشر، مع اختلافهم في حكم تولي المؤسسة المالية طرفي العقد، وأكثرهم يمنعها موافقًا في هذه الصورة قول القائلين بالمنع بكل حال، وأجازت ذلك الهيئة الشرعية بالبنك الأهلي بالمملكة العربية السعودية بستة شروط رأوا أنها تساعد على الاحتراز من الصورية في العقد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Keywords | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
البيوع; طرفا العقد; التوكيل; الاستثمار المباشر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
References | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
فهرس المصادر والمراجع.
References :
1 al'iijmaei. muhamad bin 'iibrahim bin almundhir alnaysaburi. tahqiq wadirasatu: du. fuad eabd almuneim 'ahmadu. ta; dar almuslim lilnashr waltawziei, al'uwlaa1425hi.
2ـ 'ahkam alquran liljasasi. 'ahmad bin eali aljasas alhanafii, 'abu bakr alraazi (370hi), tahqiqu: muhamad sadiq alqamhawi, ta; dar 'iihya' alturath alearbi-birut, 1405 h.
3 al'ahkam almustakhlasat min qararat allajnat alshareiat limuntajat albank al'ahlii alsaeudii. ta; dar almiman-alrryad, al'uwlaa1445h.
4 al'iihkam fi 'usul al'ahkami. 'abu alhasan eali bin 'abi eali alamdi (631h), tahqiqu: alealamat eabd alrazaaq eafifi, ta; almaktab al'iislamii, bayruta-damshqa. bidun tarikhi.
5 alaikhtiar fi taelil almukhtar. 'abu alfadl eabd allah bin mahmud almusili alhanafii (683h), ealaq ealayha: alshaykh mahmud 'abu daqiqat alhanafi, ta; matbaeat alhilbi-alqahrati1356h. taswiru: dar alkutub aleilmiati-birut.
6 alaistithmar bialwikalat fi albaye alajil fi almasarif al'iislamiati; fuad muhamad mustafaa eabduhu. t; dar kunuz 'iishbilya, alrayad, al'uwlaa1432hi.
7 alaistidhkar aljamie limadhahib fuqaha' al'amsar waeulama' al'aqtar fima tdmmanh almuataa min maeani alraay waluathar, washarh dhalik kuluh bial'iijaz walaikhtisari. yusif bin eabd allah bin eabd albiri alnnamary, 'abu eumar alqurtubii (463ha), tahqiqu: eabdalmueti 'amin qaleiji. ta; dar qatibat-dimshqa/ dar alwaei-hlba, al'uwlaa 1414hi.
8ـ 'asnaa almatalib fi sharh rawd altaalibi. 'abu yahyaa zakaria bin muhamad al'ansari (926h), ta; dar alkitaab al'iislamii. bidun tarikhi.
9 al'iishraf ealaa madhahib aleulama'i. li'abi bakr muhamad bin 'iibrahim bin almundhir alnaysaburii (319h). tahqiqu: saghir 'ahmad al'ansari 'abu hamad. t maktabat makat althaqafiat, ras alkhaymati-al'iimarat alearabiat almutahidati, al'uwlaa1425hi.
10 al'asla, muhamad bin alhasan bin farqada, 'abu eabd allh alshaybani (189hi), tahqiqi: alduktur mhmmad buyinukalin, ta; dar aibn hazma-birut, al'uwlaa, 1433hi.
11ـ 'iieanat altaalibin ealaa hali 'alfaz fath almueayni, li'abi bakr euthman bin muhamad aldimyatii alshaafieii, ta; dar alfikri, al'uwlaa, 1418hi.
12 al'iiqnae litalib alaintifaei. 'abu alnaja musaa bin sharaf alhajaawii (972h), matbue mae alkashaf lilbuhuti, tahqiqu: lajnat mutakhasisat fi wizarat aleadli, ta; al'uwlaa1421hi.
13 al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilaf . 'abu alhasan eali bin sulayman bin 'ahmad almardawi (885 hu), tahqiqu: da. eabd allah alturkiu- da. eabd alfataah alhulu, ta; dar hijar, alqahirati, ta; al'uwlaa, 1415hi.
14 albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi. zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biaibn najim almisrii (970hi), wafi akhirihi: takmilat albahr alraayiq limuhamad bin husayn bin eali altuwrii alhanafii alqadirii (tuufiy baed 1138hi), wabihashiatihi: minhat alkhaliq liaibn eabdin. ta; dar alkitaab al'iislamii.
15 bahr almadhhaba. 'abu almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil alruwyaniu (502 ha), tahqiqu: tariq fathi alsayidu, ta; dar alkutub aleilmiati-birut, al'uwlaa 2009m.
16 bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi. 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtabii, alshahir bi "abn rushd alhafid" (595hi), ta; matbaeat mustafaa albabi alhalabii wa'awladihu-masir, alraabieat 1395hi.
17 badayie alsanayie fi tartib alsharayiei. 'abu bakr bin maseud bin 'ahmad alkasanii alhanafii (587hi), ta; dar alkutub aleilmiati, althaaniati, 1406hi.
18 bilughat alsaalik li'aqrab almasaliki= hashiat alsaawi ealaa alsharh alsaghiri. 'ahmad bin muhamad alkhalawati 'abu aleabaasi, almaeruf bialsaawi almaliki (1241hi), ta; dar almaearifi.
19 albayan fi madhhab al'iimam alshaafieayi. yahyaa bin 'abi alkhayr bin salim 'abu alhusayn aleumranii alyamanii (558hi), tahqiqu: qasim muhamad alnuwri, ta; dar alminhaja-jdat, al'uwlaa, 1421hi.
20 altaaj wal'iiklil limukhtasar khalil. li'abi eabdallah muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdry algharnatii almalki, alshahir bi "almwwaq" (t897ha). ta; dar alkutub aleilmiati, al'uwlaa, 1416hi.
21 tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi. euthman bin eali alziylei alhanafii (743 ha), ta; almatbaeat al'amiriati-bulaq, alqahirata, al'uwlaa 1313hi.
22 tuhfat almuhtaj fi sharh alminhaji. 'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhitmi. murajieat jamaeat min almusahahina. ta; almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad, 1357ha, wamaehu: hashiat alsharwani, wahashiat aleabaadi.
23 altaerifati. eali bin muhamad bin ealiin alzayn alsharif aljirjaniu (816hi). dar alkutub aleilmiati-birut, al'uwlaa1403hi.
24 altawaruq almasrifiu bayn altawaruq almundabit waltawaruq almunazim dirasat fiqhiat muqaranati. di. eali muhyi aldiyn alqirah daghi, ta; dar albashayir al'iislamiati-birut, al'uwlaa, 1432hi.
25 altawaruq kama tujrih almasarifu; du. muhamad bin eali alqari. bahath muqadam 'iilaa almajmae alfiqhii, altaabie lirabitat alealam al'iislami, aldawrat alsaabieat eashrata, wahu manshur fi mawqie alraabitati.
26 altawdih fi sharh almukhtasar alfareii liabn alhajibi. khalil bin 'iishaq bin musaa almalikii almisrii (ta776ha), dabt watashihi: du. 'ahmad bin eabdalkarim najib, ta; markaz najibuyh lilmakhtutat wakhidmat altarathi, 1429hi.
27 jamie al'umahati. 'abu eamrw euthman bin eumar aibn alhajib alkurdii almalikiu (646hi), tahqiqu: 'abu eabd alrahman al'akhdar al'akhdari, ta; dar alyamamat liltibaeat walnashr waltawziei-birut, althaaniati, 1421hi.
28 aljuediaati, musnad eali bin aljaead bin eubayd albaghdadi (230h). riwayat 'abi alqasim eabdalllh bin muhamad bin eabdialeaziz albaghawi (317h), tahqiqu: eamir 'ahmad haydar, tabeat muasasat nadir, bayrut, al'uwlaa1410hi.
29 aljawharat alniyrat ealaa mukhtasar alqaduwri. 'abu bakr bin eali bin muhamad alhadaadi aleabaadi alzzabydy alyamani alhanafii (800h), almatbaeat alkhayriati, al'uwlaa1322hi.
30 hashiat aibn eabdin, radu almuhtar ealaa alduri almukhtar. muhamad 'amin bin eumar bin eabdialeaziz eabidin aldimashqii alhanafii, almaeruf biaibn eabidin (1252h)ta; dar alfikir-birut, althaaniati, 1412hi.
31 hashiat albnanii ealaa sharh alzarqani ealaa mukhtasar khalil= alfath alrabaanii fima dhahal eanh alzarqani, muhamad bin alhasan bin maseud albanani (1194h). tashihu: eabd alsalam muhamad 'amin. dar alkutub aleilmiati, bayrut, al'uwlaa1422hi.
32 hashit aldasuqi ealaa alsharh alkabiri. limuhamad bin 'ahmad bin earafat aldasuqii almaliki (t1230h). almatbue bi'asfal "alsharh alkabir ealaa mukhtasar khalil" lilshaykh 'ahmad aldirdir. ta; dar alfikri.
33 hashit alshshibramilsi ealaa nihayat almuhtaji. talifu: 'abi aldiya' nur aldiyn bin eali alshibramilsi al'aqhari (t1087h). almatbue bi'asfal "nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji", limuhamad bin 'abi aleabaas; 'ahmad bin hamzat alramli (t1004h). ta; dar alfikr-birut. 1404hi. wamaeah aydan: hashiat 'ahmad bin eabdalrazaaq almaghribi alrashidi (t1096hi) ealaa nihayat almuhtaji.
34 hashiat tabyin alhaqayiqi: li'ahmad bin muhamad bin 'ahmad alshshilbi (t1021 hu), matbue maea: tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi. laeuthman bin eali bin mahjin alziylei alhanafii (ta743 ha), ta; almatbaeat al'amiriati-bulaq; alqahirata, al'uwlaa1313hi, taswir dar alkitaab al'iislamii.
35 hashita qalyubi waeumayrat ealaa sharh almahaliyi ealaa alminhaji. talifu: 'ahmad bin salamat alqilyubi, wa'ahmad eumayra. ta; dar alfikr-birut, 1415h.
36 alhawi alkabir. eali bin muhamad bin albasarii albaghdadi, 'abu alhasan almawardiu (450hi), tahqiqu: eali muhamad mueawada- eadil 'ahmad eabd almawjudi, ta; dar alkutub aleilmiati-birut, al'uwlaa, 1419hi.
37 aldur alnaqiu fi sharh 'alfaz alkharqi, jamal aldiyn 'abu almuhasin yusif bin hasan bin eabd alhadi alhanbali aldimashqii alsaalihii almaeruf bi <<aibn almubardi>> (t 909 hu), d ridwan mukhtar bin gharbiata, dar almujtamae lilnashr waltawziei, jidat - alsaeudiati, altabeati: al'uwlaa, 1411h - 1991m
38 dirasat almaeayir alshareiat alsaadirat ean hayyat almuhasabat walmurajaeat lilmuasasat almaliat al'iislamiat bialbahrayn (ayufi), bialtaeawun mae dar almiman lilnashr waltawziei, al'uwlaa1437hi.
39 aldhakhiratu. 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki, 'abu aleabaas bialqarafii (684hi) tahqiqu: du. muhamad hajiy wasaeid 'aerab wamuhamad bu khabzata, ta; dar algharb al'iislami-birut, al'uwlaa, 1414hi.
40 rawdat altaalibin waeumdat almuftina. muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf 'abu zakariaa alnawawiu (676h), tahqiqu: zuhayr alshaawish, almaktab al'iislamia, bayruta-damashqa- eaman, ta; althaalithati, 1412hi.
41 rawdat alnaazir wjunnat almunazir. 'abu muhamad eabd allh bin 'ahmad bin qudamat aljamaeilii (620hi), ta; muasasat alrayaan liltibaeat walnashr waltawziei-alriyad, altabeat althaaniat 1423h.
42 alsunan alkabir. 'abu bakr 'ahmad bin alhusayn albayhaqiu (450hi), tahqiqu: alduktur eabd allah bin eabd almuhsin alturkiu. ta; markaz hajr lilbuhuth waldirasat alearabiat wal'iislamiati, al'uwlaa1432hi.
43 alsunan. 'abu euthman saeid bin mansuar bin shuebat alkhirasaniu aljuzjaniu (227h), tahqiqu: habib alrahman al'aezamiu, ta; aldaar alsalafiat-alhindi, al'uwlaa1403hi.
44 sharh altalqina. 'abu eabdallah muhamad bin ealii bin eumar altamimi almazri (536ha), tahqiqu: muhamad almukhtar alsalami, ta; dar algharb al'iislami-tunis, althaaniati, 2008m.
45 sharah alzarkashii ealaa mukhtasar alkharqi. 'abu eabdallah muhamad bin eabd allah alzarkashi almisrii alhanbali (772h), tahqiqu: da. eabdallah bin eabdalrahman aljabrin, ta; dar aleabikan-alriyad, al'uwlaa, 1413hi.
46 alsharh alsaghira, 'aqrab almasalik limadhhab al'iimam malka. 'ahmad aldirdir. matbue bimatni: hashiat alsaawi. ta; dar almaearifi.
47 alsharh alkabir ealaa almuqanaeu. 'abu alfaraj eabd alrahman bin muhamad bin 'ahmad bin qudamat almaqdasii (682 hu), tahqiqu: da. eabd allah bin eabd almuhsin alturkiu, da. eabd alfataah muhamad alhalu, ta; dar hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani, alqahirati, al'uwlaa, 1415hi.
48 alsharh alkabir ealaa mukhtasar khalil. 'ahmad aldardir aleadawii almaliki, ta; dar alfikri, wamaeah hashiat aldasuqi.
49 sharh mukhtasar khalil. muhamad bin eabd allah alkharshii almaliki 'abu eabd allah (1101hu)ta; dar alfikr liltibaeati-birut.
50 sharah muntahaa al'iiradat= daqayiq 'uwli alnahaa lisharh almuntahaa. mansur bin yunis bin 'iidris albuhutii (1051hi), tahqiqu: da. eabdallah alturkiu, ta; muasasat alrisalati, al'uwlaa, 1421hi.
51 alsihah taj allughat wasihah alearabia. 'abu nasr 'iismaeil bin hamaad aljawharii alfarabiu (393hu), tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatar, ta; dar aleilm lilmalayini-birut, ta; alraabieat 1407 ha.
52 sahih albukhari= aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanuh wa'ayaamahu. muhamad bin 'iismaeil aljaeafi, 'abu eabdallah albukhari, tahqiqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir. ta; dar tawq alnajaa (msawarat ean alsultaniat bi'iidafat tarqim muhamad fuad eabd albaqi), al'uwlaa 1422h.
53 aldawabit almustakhlasat min qararat alhayyat alshareiat libank albaladi. ta; dar almimani-alriyad, al'uwlaa1434hi.
54 eaqd aljawahir althaminat fi madhhab ealam almadinati. eabdallah bin najm bin shas, tahqiqa: du. hamid bin muhamad lihamra, t; dar algharb al'iislami-tunis, al'uwlaa, 2002m.
55 eamaliaat altamwil al'iislami. da. eizi aldiyn khujahu. ta; dar aliamtithal lilmaliat al'iislamiati-tunis, al'uwlaa1434hi.
56 alfatawaa alshareiat fi almasayil aliaqtisadiati. hayyat alfatwaa walraqabat alshareiat bibayt altamwil alkuayti, ma bayn eamay 1982-2010m, ta; dar aldiya'-alkuayt, al'uwlaa1435hi.
57 fath aleaziz bisharh alwujiz. lieabd alkarim bin muhamad alraafieii alqazwinii (t623hi), wahu sharh likitab "alwjiz" fi alfiqh alshaafieii. li'abi hamid alghazalii. ta; dar alfikri. bidun tarikhi.
58 fath alqidir. muhamad bin eabd alwahid alsiyuasi almaeruf bi "abn alhamam" (861hi), ta; dar alfikir-birut.
59 alfuruea. muhamad bin muflah bin muhamad 'abu eabd allah, almaqdisi alraaminaa thuma alsaalihiu alhanbaliu (763hi), tahqiqu: da. eabd allah alturkiu, ta; muasasat alrisalati, al'uwlaa1424hi. wamaeah tashih alfurue lieala' aldiyn eali bin sulayman almardawi.
60 alfuruq allughawiatu. 'abu hilal alhasan bin eabd allh bin sahl aleaskarii (395hi tqryban), tahqiqu: muhamad 'iibrahim salim, ta; dar aleilm walthaqafat lilnashr waltawziei-alqahrati.
61 alfuruq='anwar alburuq fi 'anwa' alfuruq. 'abu aleabaas 'ahmad bin 'iidris almaliki alqurafii (684hi), ta; ealam alkutab, bidun tarikhi.
62 alfawakih aldawaniu ealaa risalat abn 'abi zayd alqayrawani. li'ahmad bin ghanim ('aw ghnim) bin salim alnafrawii al'azharii almalikii (t1126hi). ta; dar alfikri, 1415hi.
63 alqamus almuhita. 'abu tahir muhamad bin yaequb alfayruzabadaa (817h), tahqiqu: maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalati, 'iishrafi: muhamad naeim alerqsusy, ta; muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawziei-birut, althaaminati1426h.
64 alqabs fi sharh muataa malik bin 'ans. alqadi 'abu bakr abn alearabii, muhamad bin eabd allah almueafirii alashbili almaliki (543hi), tahqiqu: alduktur muhamad eabd allah wuld krim, t; dar algharb al'iislami-birut, al'uwlaa1992m.
65 qararat almajmae alfiqhii al'iislamii, altaabie lirabitat alealam al'iislamii. aldawrat (1-20), al'iisdar althaalithi1432hi.
66 qararat alhayyat alshareiat bimasrif alraajihi. ta; dar kunuz ashbilya, alrayad, al'uwlaa1431hi.
67 qararat watawsiat majmae alfiqh al'iislamii alduwaliu, almunbathiq ean munazamat altaeawun al'iislamii. aldawrat (2-24), alqararat (1-238). al'iisdar alraabieu1442hi.
68 qararat watawsiat nadawat albarakat lilaiqtisad al'iislami, min alnadwat al'uwlaa hataa althalathina, 'iiedadu: d. eabdalstar 'abu ghudata, ta; majmueat albarakat almasrifiati, al'uwlaa1431hi.
69 alqawaeidu=taqrir alqawaeid watahrir alfawayidi. eabd alrahman bin 'ahmad bin rajab alssalamy albaghdadi thuma aldimashqiu alhanbaliu (795hi), tahqiqu: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al salman, ta; dar aibn eafaan lilnashr waltawziei-almamlakat alearabiat alsaeudiat, al'uwlaa1419hi.
70 alqawanin alfiqhiatu. muhamad bin 'ahmad bin jazi algharnati (741ha), tahqiqu: eabdalrahman hasan mahmud, ta; ealam alfikr-alqahrati, al'uwlaa1405hi.
71 alkafi fi fiqh 'ahl almadinati. 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri alnamirii alqurtibii (463ha), tahqiqu: muhamad muhamad 'uhayid wald madik almuritani, ta; maktabat alriyad alhadithati-alriyad, althaaniatu1400h.
72 kashaaf alqinae ean matn al'iiqnaei. mansur bin yunis albuhutiu alhanbali, tahqiqu: lajnat mutakhasisat fi wizarat aleadli, ta; al'uwlaa1421hi.
73 kifayat alnabih fi sharh altanbih. 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamad bin ealiin al'ansari, almaeruf bi "abn alrafeati"(710h), tahqiqu: majdi muhamad surur baslum, dar alkutub aleilmiati-birut, al'uwlaa2009m.
74 lisan alearbi. muhamad bin makram bin ealiin 'abu alfadl abn manzur al'ansarii al'iifriqaa (711hi), ta; dar sadr-birut, althaalithati-1414hi.
75 lawamie aldarar fi hatk 'astar almukhtasar, wahu sharh ealaa <<mukhtasar khalil>> fi alfiqh almalikii (776 ha). muhamad bin muhamad salim almajlisi alshanqitii (1302h), tashih watahqiqu: fariq eilmiun fi dar alridwan. alnaashir: dar alridwan, nawakshut-muritanya. al'uwlaa1436hi.
76 almubdie fi sharh almuqanaea. 'abu 'iishaq 'iibrahim bin muhamad bin eabd allh bin muhamad abn muflah (884hi), ta; dar alkutub aleilmiati, bayrut, ta; al'uwlaa 1418hi.
77 almabsut muhamad bn 'ahmad bin 'abi sahl alsarukhsiu (483hi), tu; dar almaerifati-birut, 1414hi.
78 majmae al'anhur fi sharh multaqaa al'ubhar. lieabd alrahman bin muhamad bin sulayman, almusamaa bi"shikhi zadha", wayueraf bi"damad 'afindi" (t1078h). ta; dar 'iihya' alturath alearabii.
79 almuhakam walmuhit al'aezami. 'abu alhasan ealiin bn 'iismaeil bin sidh (458hi), tahqiqu: eabd alhamid handawi, ta; dar alkutub aleilmiati-birut, al'uwlaa1421hi.
80 almihalaa. 'abu muhamad ealiin bin 'ahmad bin saeid bin hazm (456ha), muqabilat ealaa alnuskhat alati haqaqaha alshaykh 'ahmad shakir, ta; dar alfikri.
81 almuhit alburhaniu fi alfiqh alniemani. 'abu almaeali mahmud bin 'ahmad bin eabd aleaziz albukharii alhanafii (616h), tahqiqu: eabd alkarim sami aljundi, ta; dar alkutub aleilmiati, lubnan, al'uwlaa1424hi.
82 almakharij fi alhili, muhamad bn alhasan alshaybanii (t 189 ha), maktabat althaqafat aldiyniati, alqahirati, 1419h - 1999m.
83 mukhtar alsahahi. 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafiu alraaziu (666h), tahqiqu: yusif alshaykh muhamad, ta; almaktabat aleasriati-aldaar alnamudhajiatu-biruta/sida, alkhamisati1420hi.
84 mukhtasar akhtilaf aleulama'i. 'abu jaefar 'ahmad bin muhamad bn salamat altuhawii (321ha), tahqiqu: da. eabd allah nadhir 'ahmadu, ta; dar albashayir al'iislamiati-birut, althaaniati1417h.
85 mukhtasar alqaduwri. 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad 'abu alhusayn alqaduwrii alhanafii (428ha), tahqiqu: kamil muhamad muhamad euaydata, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, al'uwlaa, 1418hi.
86 maratib al'iijmaei. 'abu muhamad ealiin bin 'ahmad bin saeid bin hazm al'andalusii alzaahirii (456hi), ta; dar alkutub aleilmiati-birut.
87 masayil al'iimam 'ahmad bin hanbal wa'iishaq bin rahuyhi. li'abi yaequb 'iishaq bin mansur bin bihiram almaruzi, almaeruf bi "alkusij" (251h), ta; eimadat albahth alealmii, aljamieat al'iislamiati-almadinat almunawarati, al'uwlaa1425hi.
88 almasayil alfiqhiat min kitab alriwayatayn walwajhayni. alqadi 'abu yaelaa, muhamad bin alhusayn bin muhamad bin khalaf almaeruf bi "abn alfara'" (458h), tahqiqu: da. eabd alkarim bin muhamad allaahm, ta; maktabat almaearif-alriyad, al'uwlaa1405hi.
89 almusanafu. 'abu bakr eabd alrazaaq bin humam alsuneani (211h), tahqiqu: habib alrahman al'aezamiu, ta; almajlis aleilmi-alhindi, yatlub min almaktab al'iislami-birut, althaaniata1403h.
90 almusanafu. li'abi bakr abn 'abi shibata; eabd allh bin muhamad bin 'iibrahim bin euthman aleabsii (t235ha). tahqiqu: kamal yusuf alhut. ta; maktabat alrushd - alrayad, al'uwlaa, 1409hi.
91 mutalib 'uwli alnuhaa mutalib 'uwli alnahaa fi sharh ghayat almuntahaa. limustafaa bin saed bin eabdihi, alsuyutii shuhrat, alrahibanaa mwldan thuma aldimashqiu alhanbali (t1243h), ta; almaktab al'iislamii, althaaniati, 1415h.
92 almaeayir alshareiat alsaadirat ean hayyat almuhasabat walmurajaeat lilmuasasat almaliat al'iislamiat bialbahrayn (ayufi), bialtaeawun mae dar almiman lilnashr waltawziei, al'uwlaa1437hi.
93 almuejam alkabiru. 'abu alqasim sulayman bin 'ahmad bin 'ayuwb allakhmi alshaamii altabaraniu (360hi), tahqiqu: hamdi bin eabd almajid alsalafi, ta; maktabat aibn taymiati-alqahirati, althaaniatu.
94 muejam allughat alearabiat almueasirati, d 'ahmad mukhtar eabd alhamid eumar (t 1424 hu), ealam alkutub, altabeatu: al'uwlaa, 1429h - 2008m.
95 maerifat alsunan waliathar. 'abu bakr 'ahmad bin alhusayn bin ealiin albayhaqi (458h), tahqiqu: eabd almueti 'amin qileiji, ta; jamieat aldirasat al'iislamiati-kratshi, dar qatibat-dimshqa/ bayrut, dar alwaei-hlba/ dimashqa, dar alwafa'-almansurat/ alqahirata, al'uwlaa1412h.
96 mughaniy almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaji. muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafieii (977hi), ta; dar alkutub aleilmiati, al'uwlaa, 1415hi.
97 almughni. 'abu muhamad eabd allh bin 'ahmad bin muhamad, alshahir biaibn qudamat almaqdasii (620hi), tahqiqu: da. eabd allah alturkiu, da. eabd alfataah alhalu, ta; ealam alkutub, alrayad, althaalithatu, 1417hi.
98 maqayis allughati. 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, 'abu alhusayn (395hi), tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, dar alfikri, 1399hi.
99 almuqadimat almumahadati. 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibi (520hi), tahqiqu: du. muhamad haji, ta; dar algharb al'iislamii, bayrut, al'uwlaa, 1408hi.
100 almuqanie fi fiqh al'iimam 'ahmad bin hanbul. 'abu muhamad eabd allah bin 'ahmad aibn qudamat almaqdasii (620 ha), tahqiqu: mahmud al'arnawuwta, yasin mahmud alkhatib, ta; maktabat alsawadi liltawziei-jdat, al'uwlaa1421hi.
101 multaqaa al'ubhara. li'iibrahim bin muhamad bin 'iibrahim alhalabii alhanafii (t956ha). tahqiqu: khalil eimran almansur. ta; dar alkutub aleilmiati, lubnan-birut. al'uwlaa, 1419hi.
102 almumtie fi sharh almuqanaei. almnjja bn euthman bin 'asead abn almnjja altanukhii alhanbalii (695 ha), tahqiqu: eabd almalik bin eabd allh bin dahiash, althaalithati, 1424hi.
103 almuntaj albadil lilwadieat li'ajli. eabdallah bin sulayman almaniea, bahath muqadam 'iilaa almajmae alfiqhii, altaabie lirabitat alealam al'iislami, aldawrat altaasieat eashrata, wahu manshur fi mawqie alraabitati.
104 almuntaj albadil lilwadieat li'ajli, maqlub altawaruq 'aw alaistithmar almubashiri. du. sami bin 'iibrahim alsuwaylmi, t; dar kunuz 'iishbilya-alryad, al'uwlaa1430hi, dimn kitabihi: qadaya fi alaiqtisad waltamwil al'iislamii.
105 almuntaqaa sharh almuata. 'abu alwalid sulayman bin khalaf alqurtubii albaji al'andalusii (474hi), ta; matbaeat alsaeadati-masira, al'uwlaa1332hi, taswiru: dar alkitaab al'iislami-alqahrati.
106 minhaj altaalibin waeumdat almufatin fi alfiqah. 'abu zakariaa yahyaa bin sharaf alnawawii (676hi), tahqiqu: eiwad qasim 'ahmad eawad, ta; dar alfikri, al'uwlaa1425hi.
107 almuhadhabi. 'iibrahim bin ealiin bin yusuf 'abu ashaq alshiyraziu (476hi), ta; dar alkutub aleilmiati.
108 mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalil. muhamad bin muhamad bin eabd alrahman altarabulsii almaghribi, almaeruf bialhitab alrrueyny almalikii (954ha), dar alfikri, ta; althaalithati, 1412hi.
109 alnajm alwahaj fi sharh alminhaji. muhamad bin musaa bin eisaa alddamiry 'abu albaqa' alshaafieii (808hi), tahqiqu: jamaeat min almuhaqiqina, ta; dar alminhaja-jdati, al'uwlaa, 1425hi.
110 alnizam almaliu al'iislamiu; almabadi walmumarasati. 'iiedad jame min albahithin almukhtasiyna, 'iishraf al'akadimiat alealamiat lilbuhuth alshareiat fi almaliat al'iislamia ('iisra), nushir awlaan biallughat alainjliziat ean 'akadimiat 'iisra, waturjam 'iilaa alearabiat bi'iishraf kursiin sabik lidirasat al'aswaq almaliiti-alriyadi1435h.
111 alnizam almasrifiu al'iislamiu. da. eiz aldiyn muhamad khujaha, ta; dar aliamtithal lilmaliat al'iislamiati-tunis, al'uwlaa1434hi.
112 niqash hadi hawl ma yusamaa: {almuntaj albadil lilwadieat li'ajli}. di. shawqi 'ahmad dunya, bahath muqadam 'iilaa almajmae alfiqhii, altaabie lirabitat alealam al'iislami, aldawrat altaasieat eashrata, wahu manshur fi mawqie alraabitati.
113 nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji. muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad bin hamzat shihab aldiyn alramlii (1004hi), ta; dar alfikir-birut, 1404hi.
114 nihayat almatlab fi dirayat almadhhaba. eabd almalik bin eabd allah bin yusif aljuayni, 'abu almaeali, almulaqab bi'iimam alharamayn (almutawafaa: 478h), tahqiqu: 'a.da. eabd aleazim mahmud aldiyb, ta; dar alminhaji, al'uwlaa, 1428hi.
115 alwasit fi almadhhaba. 'abu hamid muhamad bin muhamad alghazali altuwsii (505ha), tahqiqu: 'ahmad mahmud 'iibrahim, muhamad tamir, ta; dar alsalamu-aliqahrati, al'uwlaa, 1417hi.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Statistics Article View: 368 PDF Download: 167 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||