- البخاري، محمد بن إسماعيل، الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله e وسننه وأيامه، المطبعة الكبرى الأميرية، دار طوق النجاة: بيروت، (1412هــ).
- ابن ماجه، محمد بن يزيد القزويني، السنن، ط (1)، دار الرسالة العلمية، (1430هــ،2009م).
- الترمذي، محمد بن عيسى، سنن الترمذي، ط(2)، مكتبة مصطفى البابي الحلبي: مصر، (1359هــ-1975م).
- عبد القادر، عبد الرزاق مختار محمود، تطبيقات الذكاء الاصطناعي: مدخل لتطوير التعليم في ظل تحديات جائحة فيروس كورونا (COVID-19)، المجلة الدولية للبحوث في العلوم التربوية، مج (3)، ع(4)، (2020م).
- غديري، كريمة. (2020). التزييف العميق: نشأة التقنية وتأثيراتها. مجلة الرسالة للدراسات الإعلامية، المجلد 50(العدد 4) .
- الرتيمي، محمد أبو القاسم (2020). الذكاء الاصطناعي في التعليم: نظم التعلم الذكية. المجلة الدولية للبحوث النوعية المتخصصة، ع(24).
- السجستاني، أبو داود سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، المكتبة العصرية: بيروت.
- سرور، محمد شكري، النظرية العامة للحق، دار الفكر العربي، ط(1)، (1979م).
- النيسابوري، مسلم بن الحجاج، صحيح مسلم، مطبعة عيسى البابي الحلبي وشركاه، القاهرة، (1374هــ-1955م).
- المطرفي، شهد عبد الله، الآثار المترتبة لتطبيقات الذكاء الاصطناعي التوليدي على النشر العلمي ChatGPT نموذجًا، المؤتمر والمعرض السنوي السابع والعشرون لجمعية المكتبات المتخصصة، فرع الخليج العربي (2024م)، ص(123).
المراجع اللغوية
- ابن عباد، الصاحب إسماعيل، المحيط في اللغة، عالم الكتب، بيروت، ط(1)، (1414هــ-1994م).
- ابن فارس، أحمد بن زكريا، مقاييس اللغة، دار الفكر، (1399هــ-1979م).
- ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، دار صادر: بيروت، ط(3)، (1414هــ).
المراجع الفقهية
- ابن نجيم، زين الدين بن إبراهيم، البحر الرائق، دار الكتاب الإسلامي، ط(2).
- البهوتي، منصور بن يونس، دقائق أولي النهى لشرح المنتهى، دار عالم الكتب، بيروت، ط (1)، (1414هــ،-1993م).
- الخفيف، علي، الملكية في الشريعة الإسلامية، دار الفكر العربي، (1416هــ-1996م).
- الزحيلي، وهبة بن مصطفى، الفقه الإسلامي وأدلته، دار الفكر: دمشق، الطبعة (4).
- الزرقا، مصطفى، المدخل إلى نظرية الالتزام العامة في الفقه الإسلامي، دار القلم: دمشق، ط(1)، (1420هــ-1999م).
- سمارة، إحسان عبد المنعم، مفهوم حقوق الملكية الفكرية وضوابطها في الإسلام، بحث مقدم للمؤتمر العلمي الثالث لكلية الشريعة في جامعة جرش الأهلية بعنوان: "موقف الإسلام من مسألة الملكية الفكرية"، (1422هــ-2001م).
- طهماز، عبدالمجيد. (1401هـ-1981م) حق الابتكار في الفقه الإسلامي المقارن (ط:2) بيروت: مؤسسة الرسالة.
- خليل، عبدالوهاب أحمد. حقوق الملكية الفكرية وتحدياتها في الفقه الإسلامي.
- القرافي، شهاب الدين أحمد بن إدريس، الفروق (عالم الكتب).
- الشلش، محمد، حقوق الملكية الفكرية بين الفقه و القانون مجلة جامعة النجاح للأبحاث، مج (21) 3، 2007.
المراجع القانونية
- البدراوي، حسن، مدخل إلى حقوق الملكية الفكرية، من ندوة الويبو الوطنية حول إنفاذ حقوق الملكية الفكرية لموظفي الجمارك، عمّان، (2004م).
- بن أمينة، مصطفى، الذكاء الاصطناعي التوليدي أزمة جديدة في حقوق الملكية الفكرية، المجلة الأكاديمية للبحوث القانونية والسياسة - جامعة الأغواط، المجلد (7)، العدد (2)، (2023م).
- بن شهيدة، محمد، الملكية الفكرية والتحديات القانونية في تكنولوجيا الذكاء الاصطناعي، مجلة التراث - جامعة زيان عاشور بالجلفة، المجلد (13)، العدد الرابع، 2003م.
- البيومي، رضا إبراهيم. (2024). الحماية القانونية من مخاطر تطبيقات التزييف العميق في الفقه الإسلامي والقانون الوضعي: دراسة تحليلية مقارنة. مجلة روح القوانين، كلية الحقوق في جامعة طنطا، المؤتمر العلمي الدولي الثامن، عدد خاص.
- اتفاقية جوانب حقوق الملكية الفكرية المتصلة بالتجارة، مواد رقم (9) و(10).
- خاطر، نوري، قراءة في قانون حماية حق المؤلف الأردني رقم 22 لسنة 1992م، مجلة مؤتة للبحوث والدراسات- الأردن، العدد (12) المجلد الأول، (1997م).
- عبد الغني، كرم. التحديات القانونية لحقوق الملكية الفكرية في عصر الذكاء الاصطناعي. مجلة روح القانون.
- زواتين، خالد، الذكاء الاصطناعي وحقوق الملكية الفكرية أي علاقة ترابطية، مجلة حقوق الإنسان والحريات العامة - جامعة عبد الحميد بن باديس، المجلد (7)، العدد الثاني، (2022م).
- سليمان، سعيد حمد، الحقوق المترتبة للمؤلف عن المصنف الناتج بالاستعانة بالذكاء الاصطناعي، مجلة البحوث والدراسات الإنسانية العدد (15).
- السنهوري، عبد الرزاق، الوسيط في شرح القانون المدني، دار النهضة العربية، (1991م).
- عبد الرحمن، دعاء حامد، تأثير تقنيات الذكاء الاصطناعي على أحكام قوانين الملكية الفكرية السارية، مجلة الشريعة والقانون، جامعة عين شمس، ع (36)، ج (4)، (2021م).
- عبد الرحمن، دعاء حامد، نحو حلول قانونية لإشكاليات استخدام التطبيقات التكنولوجية الحديثة في مجال المؤلف، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية، جامعة المنصورة، ع (78)، (2021م).
- عبد الله، محمد حسن، نظام حماية حق المؤلف وتحديات الذكاء الاصطناعي، مجلة العلوم القانونية والاقتصادية، جامعة عين شمس، المجلد (66)، العدد (3) لعام (2023م).
- عثمان، أحمد علي، انعكاسات الذكاء الاصطناعي على القانون المدني: دراسة مقارنة، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية، جامعة المنصورة، ع(76)، (2021م).
- قانون حماية الملكية الفكرية الكويتي رقم 64 لسنة 1999م.
- كباشي، هنادي كمال، حماية حقوق الملكية الفكرية، مجلة العدل، 2017، ع (5).
- كنعان، نواف، حق المؤلف، النماذج المعاصرة لحق المؤلف ووسائل حمايته، مؤسسة الرسالة، عمان، (1992م)، ص(66).
- يتوجي، سامية، دور معاهدة الويبو بشأن حق المؤلف في تطوير حماية المصنف والمؤلف في المحيط الرقمي، مجلة الفقه والقانون، ع(11)، (2013م).
- مجمع اللغة العربية، المعجم الوسيط.
- مغايرة، علاء الدين. (2024). جرائم الذكاء الاصطناعي وسبل مواجهتها: جرائم التزييف العميق نموذجًا. المجلة الدولية للقانون، جامعة قطر، 13(2).
مراجع باللغة الإنجليزية:
References:
- albukhari, muhamad bin 'iismaeil, aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah e wasunanih wa'ayaamihi, almatbaeat alkubraa al'amiriatu, dar tawq alnajati: bayrut, (1412h).
- abn majah, muhamad bn yazid alquzwini, alsanan, t (1), dar alrisalat aleilmiati, (1430hi,2009ma).
- altirmidhi, muhamad bin eisaa, sunan altirmadhi, ta(2), maktabat mustafaa albabi alhalbi: masr, (1359h-1975ma).
- eabd alqadir, eabd alrazaaq mukhtar mahmud, tatbiqat aldhaka' alaistinaeiu: madkhal litatwir altaelim fi zili tahadiyat jayihat fayrus kuruna (COVID-19), almajalat alduwaliat lilbuhuth fi aleulum altarbawiati, maj (3), ea(4), (2020m).
- ghdiri, karimata. (2020). altazyif aleamiqi: nash'at altiqniat watathiratiha. majalat alrisalat lildirasat al'iielamiati, almujalad 50(aleadad 4) .
- alrtimi, muhamad 'abu alqasim (2020). aldhaka' aliastinaeiu fi altaelimi: nazam altaealum aldhakiata. almajalat alduwaliat lilbuhuth alnaweiat almutakhasisati, ea(24).
- alsajistani, 'abu dawud sulayman bin al'asheatha, sunan 'abi dawud, almaktabat aleasriatu: bayrut.
- srur, muhamad shakri, alnazariat aleamat lilhaqi, dar alfikr alearabii, ta(1), (1979mu).
- alnisaburi, muslim bin alhajaji, sahih muslami, matbaeat eisaa albabi alhalabii washarakahi, alqahirata, (1374h-1955mi).
- almatrafi, shahid eabd allah, aluathar almutaratibat litatbiqat aldhaka' aliastinaeii altawlidii ealaa alnashr aleilmii ChatGPT nmwdhjan, almutamar walmaerid alsanawii alsaabie waleishrun lijameiat almaktabat almutakhasisati, fare alkhalij alearabii (2024m), sa(123).
almarajie allughawia
- abin eabadi, alsaahib 'iismaeil, almuhit fi allughati, ealim alkutab, bayrut, ta(1), (1414h-1994ma).
- abin faris, 'ahmad bin zakaria, maqayis allughati, dar alfikri, (1399h-1979mi).
- abn manzuri, muhamad bin mukram, lisan alearabi, dar sadir: birut, ta(3), (1414h).
almarajie alfiqhia
- abin nujimi, zayn aldiyn bin 'iibrahima, albahr alraayiqi, dar alkitaab al'iislami, ta(2).
- albhuti, mansur bin yunus, daqayiq 'uwli alnahaa lisharh almuntahaa, dar ealam alkutab, bayrut, t (1), (1414h,-1993mi).
- alkhafifi, ealay, almalakiat fi alsharieat al'iislamiati, dar alfikr alearabii, (1416hi-1996ma).
- alzuhayli, wahbat bin mustafaa, alfiqh al'iislamii wa'adlathu, dar alfikri: dimashqa, altabea (4).
- alzarqa, mustafaa, almadkhal 'iilaa nazariat alialtizam aleamat fi alfiqh al'iislamii, dar alqalami: dimashqa, ta(1), (1420h-1999mi).
- smart, 'iihsan eabd almuneam, mafhum huquq almilakiat alfikriat wadawabituha fi al'iislami, bahath muqadim lilmutamar aleilmii althaalith likuliyat alsharieat fi jamieat jursh al'ahliat bieunwani: "mawqif al'iislam min mas'alat almilakiat alfikriati", (1422h-2001m).
- tahmazi, eabdalmajid. (1401h-1981m) haqi aliabtikar fi alfiqh al'iislamii almuqaran (ta:2) bayrut: muasasat alrisalati.
- khalil, eabdalwahaab 'ahmad. huquq almilkiat alfikriat watahadiyatiha fi alfiqh al'iislamii.
- alqarafi, shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris, alfuruq (ealam alkitab).
- alshalash, muhamad, huquq almilakiat alfikriat bayn alfiqh w alqanun majalat jamieat alnajah lil'abhathi, maj (21) 3, 2007.
almarajie alqanunia
- albadrawi, hasan, madkhal 'iilaa huquq almilkiat alfikriati, min nadwat alwibu alwataniat hawl 'iinfadh huquq almilkiat alfikriat limuazafi aljamariki, emman, (2004ma).
- bin 'aminata, mustafaa, aldhaka' alaistinaeiu altawlidiu 'azmat jadidat fi huquq almilkiat alfikriati, almajalat al'akadimiat lilbuhuth alqanuniat walsiyasat - jamieat al'aghwati, almujalad (7), aleadad (2), (2023ma).
- bin shahidati, muhamad, almalakiat alfikriat waltahadiyat alqanuniat fi tiknulujya aldhaka' aliastinaeii, majalat alturath - jamieat zayaan eashur bialjilfati, almujalad (13), aleadad alraabie, 2003m.
- albywmi, rida 'iibrahim. (2024). alhimayat alqanuniat min makhatir tatbiqat altazyif aleamiq fi alfiqh al'iislamii walqanun alwadei: dirasat tahliliatan muqaranata. majalat ruh alqawanini, kuliyat alhuquq fi jamieat tanta, almutamar aleilmii alduwalii althaamini, eadad khasin.
- atifaqiat jawanib huquq almilkiat alfikriat almutasilat bialtijarati, mawadu raqm (9) wa(10).
- khatiru, nwry, qira'at fi qanun himayat haqi almualif al'urduniyi raqm 22 lisanat 1992ma, majalat mutat lilbuhuth waldirasati- al'urduni, aleadad (12) almujalad al'uwl, (1997ma).
- eabd alghani, karam. altahadiyat alqanuniat lihuquq almilkiat alfikriat fi easr aldhaka' alaistinaeii. majalat ruh alqanuni.
- zwatin, khalidu, aldhaka' aliastinaeia wahuquq almilkiat alfikriat 'aya ealaqat tarabutiatin, majalat huquq al'iinsan walhuriyaat aleamat - jamieat eabd alhamid bin badis, almujalad (7), aleadad althaani, (2022ma).
- sliman, saeid hamdu, alhuquq almutaratibat lilmualif ean almusanaf alnaatij bialaistieanat bialdhaka' alaistinaeii, majalat albuhuth waldirasat al'iinsaniat aleadad (15).
- alsinhuri, eabd alrazaaqi, alwasit fi sharh alqanun almadanii, dar alnahdat alearabiati, (1991ma).
- eabd alrahman, duea' hamidi, tathir tiqniaat aldhaka' alaistinaeii ealaa 'ahkam qawanin almilkiat alfikriat alsaariati, majalat alsharieat walqanuni, jamieat eayn shams, e (36), j (4), (2021ma).
- eabd alrahman, duea' hamid, nahw hulul qanuniat li'iishkaliaat aistikhdam altatbiqat altiknulujiat alhadithat fi majal almualafi, majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat almansurat, e (78), (2021ma).
- eabd allah, muhamad hasan, nizam himayat haqi almualaf watahadiyat aldhaka' alaistinaeiu, majalat aleulum alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat eayn shams, almujalad (66), aleadad (3) lieam (2023mu).
- euthaman, 'ahmad eulay, aineikasat aldhaka' alaistinaeii ealaa alqanun almadanii: dirasat muqaranati, majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat almansurati, ea(76), (2021ma).
- qanun himayat almilkiat alfikriat alkuaytiu raqm 64 lisanat 1999m.
- kbashi, hanadi kamali, himayat huquq almilakiat alfikriati, majalat aleadli, 2017, e (5).
- kaneani, nawafi, haqi almualifi, alnamadhij almueasirat lihaqi almualif wawasayil himayatihi, muasasat alrisalati, eaman, (1992ma), sa(66).
- ytuji, samiatun, dawr mueahadat alwibu bishan haqi almualaf fi tatwir himayat almusanaf walmualif fi almuhit alraqmay, majalat alfiqh walqanuni, ea(11), (2013mu).
- majmae allughat alearabiati, almuejam alwasiti.
- mughayrat, eala' aldiyn. (2024). jarayim aldhaka' alaistinaeii wasubul muajahataha: jarayim altazyif aleamiq nmwdhjan. almajalat alduwliat lilqanuni, jamieat qatar, 13(2).
|