مستقبل الصحافة العلمية العربية في ضوء الاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية - خلال الفترة من 2025- 2035 | ||||
مجلة البحوث الإعلامية | ||||
Volume 75, Issue 2, July 2025, Page 1343-1400 PDF (8.83 MB) | ||||
Document Type: المقالة الأصلية | ||||
DOI: 10.21608/jsb.2025.378542.1912 | ||||
![]() | ||||
Author | ||||
مصطفى عبد الحي عبد العليم حسين ![]() | ||||
كلية الإعلام جامعة الأزهر | ||||
Abstract | ||||
استهدفت الدراسة: التعرف على مستقبل الصحافة العلمية العربية في ضوء الاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، خلال الفترة من 2025- 2035، وتنتمي الدراسة إلى نوعية الدراسات الوصفية، وقد اعتمدت الدراسة على منهج المسح بالعينة، واستخدمت أسلوبين وأداة لجمع البيانات، الأسلوبان، هما: أسلوب دلفي (استشارة الخبراء) لعينة من الخبراء المختصين في الشأن العلمي في مجال الصحافة والبحث العلمي، أسلوب كتابة السيناريوهات، والأداة، هي: (الاستبيان) لعينة مــن الصحفيين العلميين العاملين في المؤسسات الصحفيــة والباحثين العلميين العاملين في المراكز البحثية، وقد وظفت الدراسة مدخلي: تحليل النظــم واستشراف المستقبل، وأجريت الدراسة على عينة عمدية متاحة قوامها (40 مفردة) مــن الصحفيين العلميين العاملين في المؤسسات الصحفيــة والباحثين العلميين العاملين في المراكز البحثية، وقد أظهرت نتائج الدراسة: 1- جاءت منصة "الشبكة العربية للصحافة العلمية" في المرتبة الأولى، من بين أبرز المنصات والمبادرات الرقمية المعنية بالشأن الصحفي العلمي التي تسـعى للنهـوض بالصحافة العلميــة العربيــة، بنسبة (70%). 2- جاء" تراجع دور الاقسام العلمية في الصحافة العربية" في المرتبــة الأولى من بين أبرز التحديات التي يمكن أن تواجه مستقبل الصحافة العلمية في ضوء الاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، بوســط حســابي مرجح (37, 2). 3- جاءت رؤية "ضرورة الانخراط الميداني للصحفيين العلميين مع الباحثين في المراكز البحثية، والقدرة على إدارة حوار مباشر معهم" في المرتبــة الأولى، من بين أبرز الرؤى المستقبلية لما ينبغي أن تكون عليه مواصفات المحرر الصحفي العلمي لمواكبة الاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، وذلك بوســط حســابي مرجح (37, 2). 4- جـاءت رؤية "ينبغي أن يتضمن المحتوى العلمي حلولًا مقترحة قابلة للتنفيذ للأزمات الصحية والبيئية من جانب الخبراء والعلماء المتخصصين في هذه المجالات." في المرتبــة الأولى ، من بين أبرز الرؤى المستقبلية لما ينبغي أن تكون عليه معايير الكتابة للصحافة العلمية لمواكبة التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، بوســط حســابي مرجح (27, 2). 5- جـاءت رؤية " الاعتماد على الخرائط التفاعلية والجرافيك والبيانات المصورة لمساعدة الجمهور على فهم القصة الصحفية العلمية.في المرتبــة الأولى ، من بين أبرز الرؤى المستقبلية لتطوير الصحافة العلمية العربية لمواكبة الاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، بوســط حســابي مرجح (97, 1). 6- جاء السيناريو الإصـلاحي (التفـاؤلي) في المرتبة الأولـى، من بين أبرز السيناريوهات المتوقعة لمستقبل الصحافة العلمية العربية لمواكبةالاتجاه نحو التحول الرقمي وتنامي الأزمات الصحية والبيئية، بوسـط حسابي مرجح (43, 1). | ||||
Keywords | ||||
الصحافة العلمية العربية; التحول الرقمي - الأزمات الصحية والبيئية | ||||
References | ||||
4- Nada Shakir, Science Journalism in the Arab World: The Quest for ‘Ilm’ and Truth, Turkish Journal of Middle Eastern Studies, Sakarya University, Vol. 12, No. 1, 00-00, 2025, Number of Pages: 265. 5-Trust Matsilele, Reporting on Science in the Southern African Context: Exploring Influences on Journalistic Practice, Journal of Asian and African Studies, 2024,pp 1–18. 6- Sangeeta Tripathi1 and Foued Ben Said, Science Journalism Study Gap Between Global North and GCC Countries: A Bibliometric Analysis, Journalism & Mass Communication Educator 2024, Vol. 79 (1) 59–85. 7-Abdullah Alhuntushi ,and Jairo Lugo- Ocando,Science journalism in the Kingdom of Saudi Arabia: news sources engagement and lack of science accountability, Journal of Science Communication 23 (05) (2024)A04,p.1. 8-An Nguyen, Journalism Between Science and Development- A Decolonised and Dewesternised Normative Framework, Journalism Studies,VOL.25,NO.5,2023,PP.441-458. 9- James Burdine, The future of science journalism in Ghana: evidence-based perspectives, Journal of Science Communication, 11 (1), March 2022,pp, 1-5. 10-Gideon Mambo Leo, Daniel Chebutuk, Science as a beat in journalism: Current status and implications for the future, Journal of Media and Communication, Volume (02),Issue (01),July-2022,pp.66-72. 11-A.Kasem, Scenarios for the future of journalism, The Dutch Journalism Fund, Amsterdam, April 2021,pp.1-64. 13- An Overview of Digital Transformation and Environmental Sustainability: Threats, Opportunities, and Solutions, Apurva Goel Krishna Institute of Allied Sciences, Krishna. 18- https://ijnet.org/ar/story/ ، 19- Plekhanov, D.; Franke, H.; Netland, T.H. Digital Transformation: A Review and Research Agenda. Eur. Manag. J. 2022. Gong, C.; Ribiere, V. Developing a Unified Definition of Digital Transformation. Technovation 2021, 102, 102217. http://www.millenniuminstitut.net 26-Timothy Mack, The Subtle Art of Scenario Bulding. Futures Ressearche Quarterly , Vol.17.No22001.p98. 4- Nada Shakir, Science Journalism in the Arab World: The Quest for ‘Ilm’ and Truth, Turkish Journal of Middle Eastern Studies, Sakarya University, Vol. 12, No. 1, 00-00, 2025, Number of Pages: 265. 5-Trust Matsilele, Reporting on Science in the Southern African Context: Exploring Influences on Journalistic Practice, Journal of Asian and African Studies, 2024,pp 1–18. 6- Sangeeta Tripathi1 and Foued Ben Said, Science Journalism Study Gap Between Global North and GCC Countries: A Bibliometric Analysis, Journalism & Mass Communication Educator 2024, Vol. 79 (1) 59–85. 7-Abdullah Alhuntushi ,and Jairo Lugo- Ocando,Science journalism in the Kingdom of Saudi Arabia: news sources engagement and lack of science accountability, Journal of Science Communication 23 (05) (2024)A04,p.1. 7-An Nguyen, Journalism Between Science and Development- A Decolonised and Dewesternised Normative Framework, Journalism Studies,VOL.25,NO.5,2023,PP.441-458. 6- James Burdine, The future of science journalism in Ghana: evidence-based perspectives, Journal of Science Communication, 11 (1), March 2022,pp, 1-5. 9-Gideon Mambo Leo, Daniel Chebutuk, Science as a beat in journalism: Current status and implications for the future, Journal of Media and Communication, Volume (02),Issue (01),July-2022,pp.66-72. 10-A.Kasem, Scenarios for the future of journalism, The Dutch Journalism Fund, Amsterdam, April 2021,pp.1-64. - Ramadan, A. (2020), dawr shabakat altawasul alaijtimaeii fi taeziz alsahafat aleilmiati, bahath manshur, majalat albuhuth al'iielamiati, (jamieat al'azhar: kuliyat al'iielami), 54(4). 2932-2972. 13- An Overview of Digital Transformation and Environmental Sustainability: Threats, Opportunities, and Solutions, Apurva Goel Krishna Institute of Allied Sciences, Krishna. - Ahmed, R. (2024), aitijahat aljumhur almisrii nahw faeiliat alsard alqasasii fi taeziz almaerifat bialaistidamat albiyiyat watathiratih alwijdaniat walsulukiat walmaerifiati, bahath manshur, almajalat almisriat libuhuth al'iielami, (jamieat Alqahira: kuliyat al'iielami), 89(2). 1241-1315. - Asiri, A. (2022), almuealajat alsahafiat lil'azmati- almafhum walmabadi waliat altatbiqi, bahath manshur, almajalat almisriat libuhuth al'iielami, (jamieat Alqahira: kuliyat al'iielami, 81(2), 609-621. - Al-Sayed, M. (2021), aitijahat alnukhbat almisriat nahw dawr almutahadith alrasmii liwizarat alsihat walsukaan fi 'iidarat 'azmat kuruna, bahath manshur, majalat albuhuth al'iielamiati , (jamieat Al'azhar: kuliyat al'iielami) , 56(5). 1150- 1206. -Al-Azraq, N. (2020), taghtiat almawdueat alsihiyat fi alsahafat almisriat bayn alailtizam bialmasyuwliat alaijtimaeiat wazuruf alwaqie alsahafayn, bahath manshur, majalat albuhuth al'iielamiati, (jamieat Al'azhar: kuliyat al'iielam), 55(3). 1398- 1446. 18- https://ijnet.org/ar/story/ ، 19- Plekhanov, D.; Franke, H.; Netland, T.H. Digital Transformation: A Review and Research Agenda. Eur. Manag. J. 2022. Gong, C.; Ribiere, V. Developing a Unified Definition of Digital Transformation. Technovation 2021, 102, 102217. - Abd al-Hamid, M. (2004). albahth aleilmiu fi aldirasat al'iielamiati, ta2, (Alqahirat, ealam alkutub). - Belmoden, F. (2013), aldirasat almustaqbaliat waistishraf almustaqbali, (Almaghrib: muasasat dirasat wa'abhathi). - Badr, A. (2004). 'uslub dalafi kamanhaj hadith fi buhuth almaktabat walmaelumati, (Alsaeudiat / Alriyad: maktabat al'iidarati). 19- http://www.millenniuminstitut.net -Boukara, H. (2004). alaistishraf fay alealaqiat alduwliti- maqaribit manhajita, bahath manshur fi mujalat aleulwm al'iinsianiati, 21(2) . 21-Timothy Mack, The Subtle Art of Scenario Bulding. Futures Ressearche Quarterly, Vol.17.No22001.p98. -Abdel-Hay, W. (2002). madkhal 'iilaa tahlili aldirasiat almistaqbaliat fay alealwm alsiyasiyati, ta1, (Al'urdun/ Amman: almarkaz alealmayi lildirasiat alsiyasiyati). | ||||
Statistics Article View: 125 PDF Download: 50 |
||||