جريان الحجاج في الخطاب السياسيّ العباسيّ من خلال خطبة أبي جعفر المنصور في أهل مکة (دراســــة تداولية) | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||
Article 16, Volume 37, Issue 2, November 2021, Page 875-916 PDF (461.45 K) | ||||
DOI: 10.21608/bfda.2021.218384 | ||||
View on SCiNiTO | ||||
Author | ||||
هيا بنت هايل بن فايز الرويلي الرويلي | ||||
تخصص لغة ونحو، قسم اللغة العربية، کلية الآداب جامعة الحدود الشمالية، المملکة العربية السعودية | ||||
Abstract | ||||
الملخص : محور الاهتمام في هذا البحث هو معالجة (الحجاج) في الخطاب السياسيّ العباسيّ ضمن إطار لسانيّ تداوليّ، إذ استأنسنا في معالجتنا بالمقاربات التداولية والبلاغية التي رکزت في بحثها على دراسة اللغة وفق استعمال الأفراد لها. ويتّکئ البحث على فرضية، تتمثل في رغم أساسية وظيفة الإبلاغ والإخبار للغة، فإن اللغة منفتحة على الإنجاز، مما ساعد على انبثاق وظائف متعددة، تنفَّذ من خلال اللغة، ومن تلک الوظائف وظيفة المحاججة والإقناع، ويستمد هذا التصور مشروعيته من خلال دراسة الخطاب بجانبيه: السياق المقالي، والسياق المقامي معاً. وتکتسب قيمة الموضوع أهميتها من إبراز البعد الحجاجي في الموروث التراثي من خلال تسليط الضوء على خطاب، يعود إلى العصر العباسي، وسبب اختيارنا شخصية أبي جعفر المنصور؛ لتکون خطبته مدونة لغوية، يعود إلى سببين، هما، الأول: أردنا أن نثبت نجاعة تطبيق النظريات الحديثة على النصوص القديمة، والثاني: يعدّ الخطاب المنتخب أول خطاب سياسيّ، يلقيه الفاعل السياسي أمام الجمهور، فکان مضطرّاً إلى حشد الحجج الإقناعية؛ لتطويع ولائهم، وکسبه. ومن أبرز النتائج التي توصلنا إليها: اضطلاع اللغة بعدة وظائف مختلفة، فهي منفتحة على استعمال الأفراد لها، ومن تلک الوظائف وظيفةُ الحجاج، فالمتکلم يسعى من خلال توظيف الآليات اللغوية المختلفة إلى إقناع المتلقي، وتطويعه. | ||||
Keywords | ||||
الکلمات المفتاحية: الحجاج; والتداولية; والأعمال اللغوية; والعمل اللغوي المرکب; والإنجاز | ||||
References | ||||
قائمة المصادر والمراجع
- الحجاج: أطره ومنطلقاته وتقنياته من خلال مصنف في الحجاج- الخطابة الجديدة لبرلمان وتيتيکاه. ضمن کتاب أهم نظريات الحجاج في التقاليد الغربية من أرسطو إلى اليوم، عني بالإشراف عليه حمادي صمود، تونس: جامعة الآداب والفنون والعلوم الإنسانية، (د.ت). - الحجاج في القرآن من خلال أهم خصائصه الأسلوبية. بيروت: دار الفارابي, 2007م.
- اللغة والحجاج. ط1. الدار البيضاء: العمدة في الطبع، 2006م. - الحجاج في اللغة. ضمن کتاب الحجاج: مفهومه ومجالاته دراسات نظرية وتطبيقية في البلاغة الجديدة، أربد: عالم الکتب الحديث، 2010م.
References
• alquran alkarim. • awlaan: almasdari: 1. sifuta, 'ahmad zaki. jamharat khutab alearbi. bayrut: almaktabat aleilmiati,1352hi. • thanyaan: almarajie alearabiati: 2. babisti, eazizat fawali. almuejam almufasal fi alnahw alearabii. bayrut: dar alkutub aleilmiati,1992m. 3. alhabashati, sabir. altadawuliat walhujaaj madakhil wanususun. dimashqa: safahat lildirasat walnashri, 2008m. 4. alshahri, eabd alhadi bin zafir. 'iistiratijiaat alkhatabi: muqarabat lughawiat tadawuliatu. bayrut: dar alkitab aljadid almutahidati, 2004m. 5. suluhu, eabd allah. - alhajaju: 'atrah wamuntalaqatih watiqniaatuh min khilal musanaf fi alhajaji- alkhatabat aljadidat libarlaman watitikah. dimn kitab 'ahami nazariaat alhujaj fi altaqalid algharbiat min 'aristu 'iilaa alyawmi, eaniy bial'iishraf ealayh hamadi samud, tunus: jamieat aladab walfunun waleulum al'iinsaniati, (da.t). - alhujaaj fi alquran min khilal 'ahami khasayisih al'uslubiati. bayrut: dar alfarabi, 2007m. 6. eabd alrahman, tah. allisan walmizan 'aw altakawthur aleaqli. aldaar albayda', wabayrut: almarkaz althaqafiu alearabia, 1998m. 7. aleazaawi, 'abu bakr. - allughat walhajaji. ta1. aldaar albayda'u: aleumdat fi altabei, 2006m. - alhujaaj fi allughati. dimn kitab alhajaji: mafhumuh wamajalatuh dirasat nazariat watatbiqiat fi albalaghat aljadidati, 'arbadu: ealam alkutub alhadithi, 2010m. 8. eumra, 'ahmad mukhtar. muejam allughat alearabiat almueasirati. alqahirati: ealam alkutub, 2008m. 9. qada, eabdialeali. balaghat al'iiqnaei: dirasat nazariat watatbiqiatu. eaman: dar kunuz almaerifati, 2016m. 10. abin kathir, 'iismaeil bin eumra. albidayat walnihayatu. eaniy bitahqiqih eabd allh bin eabd almuhsin alturki, bialtaeawun mae markaz albuhuth waldirasat alearabiat wal'iislamiat bidar hijir, aljizati: dar hijr, 1998m. 11. alkufwi, 'ayuwb bin musaa . alkulyat. 'aeadah liltabe wawadae faharisah eadnan darwish, wamuhamad almasri, ta2. bayrut: muasasat alrisalati, 1992m. 12. abin manzuri, muhamad bin makram jamal aldiyn. lisan alearbi. eaniy bitashihih 'amin muhamad eabdalwhab, wamuhamad alsaadiq aleubaydi, ta3. bayrut: dar 'iihya' alturath alearabii, wamuasasat altaarikh alearabii, 1999m. 13. nahlatu, mahmud 'ahmada. afaq jadidat fi albahth allughawii almueasiri. al'iiskandiriati: dar almaerifat aljamieiati, 2002m. • thalthaan: almarajie almutarjamati: 14. 'iimrin, fan, waghurutindursti, rub. alhajaaj fiel markab. dimn kitab alhajaji: mafhumih wamajalatuh dirasat nazariat watatbiqiat fi albalaghat aljadidati, tarjamat yasin sawir almansuri, 'iirbidu: ealam alkutub alhadithi, 2009m. 15. sharudu, batrik. alhijaj bayn alnazariat wal'usluba. tarjamat 'ahmad alwadrani, birut: dar alkitab almutahidati, 2009m. 16. manghunu, duminik. almustalahat almafatih litahlil alkhatabi. tarjamat muhamad yhyatin, aljazayar: manshurat alaikhtilafi, wabayrut: aldaar alearabiat lileulumi, 2008m. 17. yul, jurj. altadawuliatu. tarjamat qisayi alettaby, bayrut: aldaar alearabiat lileulum nashiruna, 2010m. • rabeaan: almaqalat waldawriaat aleilmiati: 18. aleabdu, muhamadu. "alnas alhajajiu alearbii". jadat: majalat judhur, ea21, samibtambar2005m, sa238-249. 19. eumr, jayli. "nzariat alhujaaj allughawii eind 'uwzfald dikru wa'anskumbir". almusilati: majalat aleumdat fi allisaniaat watahlil alkhatabi, jamieat muhamad dayafi, ea3, 2018ma, s 194- 203. • khamsaan: alrasayil aljamieiati: 20. nzzar, mylwd. alyat alhujaaj fi alkhitab al'adabii eind almuetazilati. risalat dukturah, 'iishraf alsaeid hadif, aljazayar: jamieat batnati- 1- alhaju likhadr, qism allughat wal'adab alearabii, 2018m. | ||||
Statistics Article View: 272 PDF Download: 1,063 |
||||