أولاً: الكتب والمؤلفات:
- إبراهيم الدسوقي أبو الليل، المسؤولية المدنية بين التقييد والاطلاق، دار النهضة العربية، القاهرة، 1980
- حامد سلطان، القانون الدولي العام، دار النهضة العربية، القاهرة، الطبعة الرابعة، 1987
- الدين الجيلالي بوزيد، د. ماجد الحموي، الوسيط في القانون الدولي العام، الطبعة الثانية، دار الشوف للنشر والتوزيع، 1424
- سعد حسين عبد ملحم، الآليات القانونية لإصلاح ضرر التلوث البيئي، بحث مقدم إلى مؤتمر كلية الحقوق، جامعة طنطا، ضمن المحور الثالث بعنوان المسؤولية عن التلوث، 2018
- سليمان مرقس، الوافي في شرح القانون المدني، دار النشر بدون ذكر، الجزء الثاني، المجلد الثاني، 1988
- شارل روسّو، القانون الدولي العام، الأهلية للنشر والتوزيع، بيروت، رقم الطبعة بدون ذكر، 1987
- شهيرة وهبي، البيئة وحقوق الإنسان، المؤتمر العربي السادس للإدارة البيئية، المنظمة العربية للتنمية الإدارية، 2007
- صلاح الدين عامر، القانون الدولي للبيئة، دروس ألقيت على طلبة دبلوم القانون العام، كلية الحقوق، جامعة القاهرة، 81/1982
- عائشة راشد عبد الرحمن آل عبد العزيز، القواعد القانونية الدولية والإقليمية لحماية البيئة البحرية، المركز القومي للإصدارات القانونية، الطبعة الأولى، 2019
- عبد الحي الحجازي، المدخل لدراسة العلوم القانونية، مطبوعات جامعة الكويت، 1971
- عبد الواحد محمد الفار، الالتزام الدولي بحماية البيئة البحرية والحفاظ عليها من أخطار التلوث، دراسة مقارنة في ضوء اتفاقية الأمم المتحدة لقانون البحار، دار النهضة العربية، القاهرة، 1985
- عمار التركاوي – محمد سامر عاشور، التشريع البيئي، منشورات الجامعة الافتراضية السورية، الطبعة بدون ذكر، الجمهورية العربية السورية، 2018
- محمد الصادق عبد الله محمد، عبد الواحد أسامة جابو، شرح نظام البيئة السعودي، مكتبة المتنبي، الطبعة الأولى، 2022
- محمد حافظ غانم، المسؤولية الدولية، دراسة لأحكام القانون الدولي ولتطبيقاتها التي تهم الدول العربية، محاضرات ألقيت على طلبة قسم الدراسات القانونية بمعهد الدراسات العربية العالية، القاهرة، 1962
- محمد حافظ غانم، الوجيز في القانون الدولي العام، دار النهضة العربية، القاهرة، الطبعة بدون ذكر، 1979
- محمد رضا عبد الرؤوف محمد شبانه، المسؤولية الدولية عن الإضرار بالبيئة، بحث مقدم إلى مؤتمر القانون والبيئة، كلية الحقوق جامعة طنطا، خلال الفترة بين 23-24 ابريل 2018
- محمد طلعت الغنيمي، الغنيمي الوسيط في قانون السلام، منشأة المعارف، الإسكندرية، 1982
- معمر رتيب محمد عبد الحافظ، المسؤولية الدولية عن نقل وتخزين النفايات الخطرة، دار النهضة العربية، رقم الطبعة بدون ذكر، 2007
ثانياً: المجلات العلمية:
- بلي بولنوار، المسؤولية المدنية عن التلوث البحري بالنفط وفق اتفاقية 1969 وبروتكول 1992 المعدل لها، جامعة عمار ثليجي، مجلة آفاق علمية، المجلد 12، العدد 01، 2020
- حدة بن سعدة، صعوبة إثبات رابطة السببية في أضرار التلوث، مجلة الحقوق والعلوم الإنسانية، جامعة زيان عاشور بالجفلة، المجلد العاشر، العدد الثالث، 2017
- حمزاوي جويدة - سامي حصيد، البيئة وحقوق الانسان: نحو ضرورة تدخل مقتربات أخرى لضمان حماية البيئة وتكريس حقوق الانسان، مجلة الباحث للدراسات الاكاديمية، العدد 13، 2018
- خنساء محمد جاسم، أولوية القواعد الأمرة في تدرج القواعد القانونية الدولية ودوره في حل التجزؤ، جامعة القاهرة، المجلة القانونية، المجلد 6، العدد 1، 2019
- رياحي الطاهر، تكريس القواعد الآمرة في القانون الدولي المعاصر أو تقنين لمبادئ ميثاق الأمم المتحدة، جامعة محمد خضير بسكرة، مجلة العلوم الإنسانية، العدد 46، 2017
- زياد عبد الوهاب النعيمي، حماية البيئة البحرية في ظل أحكام القانون الدولي، مجلة العلوم القانونية، جامعة الزيتونة، كلية القانون ترهونه، المجلد الثالث، العدد الخامس، 2015
- عمار سعيد الطائي، القواعد الآمرة في القانون الدولي، مجلة جامعة الشارقة للعلوم القانونية، المجلد 15، العدد 1، 2018
- فؤاد خوالدية، القواعد الآمرة في القانون الدولي المعاصر، مجلة والدراسات العلمية، العدد 12، 2018
- محمد حمداوي، أساس المسؤولية الدولية عن الضرر البيئي، مجلة المعيار، المركز الجامعي بتسميلت، العدد 6، 2012
- منال وجدي علي، مفهوم السيادة والسلطة المطلقة في فلسفة جان بودان، مجلة كلية الآداب والعلوم الإنسانية، العدد 39، الجزء 4، 2021
ثالثاً: الوثائق الدولية والتقارير:
- اتفاقية الأمم المتحدة لقانون البحار 1982
- الاتفاقية المتعلقة بالتدخل في أعالي البحار في حالة وقوع حوادث مسببة للتلوث الزيتي 1969
- اتفاقية المسؤولية الدولية عن الأضرار التي تحدثها الأجسام الفضائية لعام 1972
- اتفاقية برشلونة لحماية البحر المتوسط من التلوث 1976
- اتفاقية بروكسل سنة 1962
- اتفاقية بروكسل سنة 1969
- اتفاقية فينا للمعاهدات 1969
- اتفاقية لاهاي الرابعة الخاصة بقواعد الحرب البرية عام 1907
- إعلان استكهولم 1972
- إعلان ريو بشأن البيئة والتنمية 1992
- بروتكول حماية البيئة البحرية من التلوث الناتج من مصادر في البر 1990
- تقرير مفوضية الأمم المتحدة السامية لحقوق الانسان، العلاقة بين تغير المناخ وحقوق الانسان، بتاريخ 15 يناير 2009
- تقرير مفوضية الأمم المتحدة لحقوق الانسان، بتاريخ 16 ديسمبر 2011
- قرار مجلس حقوق الانسان، بتاريخ 30 مارس 2021
- قرار مجلس حقوق الانسان، حقوق الانسان والبيئة، الدورة 37، بتاريخ 9 ابريل 2018
- معاهدة الفضاء الخارجي " معاهدة المبادئ المنظمة لأنشطة الدول في ميدان استكشاف واستخدام الفضاء الخارجي" 1967.
- النظام الأساسي لمحكمة العدل الدولية.
رابعاً: المراجع الأجنبية:
- Brownlie (I): (Principles of public international law) 4th ed Clarendon press, oxford 1990.
- Kelson (J.M): State responsibility and the abnormally dangerous activity" Harvard international law journal (HILY) Vol.13, No. 2, 1972.
- Ulf Linderfalk, Understanding Jus Cogens in International Law and international Legal Discourse, 2020.
- VERDROSS: "Jus Dis positivism And Jus Co In International Court of Justice" American Journal of International Law, 1966.
References:
1: alkutub walmualafat:
- 'iibrahim aldasuqi 'abu alliyli, almaswuwliat almadaniat bayn altaqyid waliatilaqi, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1980
- hamid sultan, alqanun alduwliu aleamu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat alraabieatu, 1987
- aldiyn aljilaliu buzida, da. majid alhamwi, alwasit fi alqanun alduwalii aleami, altabeat althaaniati, dar alshuwf lilnashr waltawziei, 1424
- saed husayn eabd malham, alaliat alqanuniat li'iislah darar altalawuth albiyiy, bahath muqadam 'iilaa mutamar kuliyat alhuquqi, jamieat tanta, dimn almihwar althaalith bieunwan almaswuwliat ean altalawuthi, 2018
- sulayman marqas, alwafi fi sharh alqanun almadanii, dar alnashr bidun dhikri, aljuz' althaani, almujalad althaani, 1988
- sharl rwssw, alqanun alduwliu aleama, al'ahliat lilnashr waltawziei, bayrut, raqm altabeat bidun dhikri, 1987
- shahirat wahabi, albiyat wahuquq al'iinsani, almutamar alearabiu alsaadis lil'iidarat albiyiyati, almunazamat alearabiat liltanmiat al'iidariati, 2007
- salah aldiyn eamir, alqanun alduwaliu lilbiyati, durus 'ulqiat ealaa talbat diblum alqanun aleami, kuliyat alhuquqi, jamieat alqahirati, 81/1982
- eaysht rashid eabd alrahman al eabd aleaziza, alqawaeid alqanuniat alduwliat wal'iiqlimiat lihimayat albiyat albahriati, almarkaz alqawmii lil'iisdarat alqanuniati, altabeat al'uwlaa، 2019
- eabd alhayi alhajazi, almudkhal lidirasat aleulum alqanuniati, matbueat jamieat alkuayti, 1971
- eabd alwahid muhamad alfari, alailtizam alduwaliu bihimayat albiyat albahriat walhifaz ealayha min 'akhtar altalawuthi, dirasat muqaranat fi daw' aitifaqiat al'umam almutahidat liqanun albahar, dar alnahdat alearabiati, alqahirata, 1985
- eamar altirkawi - muhamad samir eashur, altashrie albiyiy, manshurat aljamieat alaiftiradiat alsuwriati, altabeat bidun dhikri, aljumhuriat alearabiat alsuwriati, 2018
- muhamad alsaadiq eabd allah muhamadu, eabd alwahid 'usamat jabu, sharah nizam albiyat alsaeudii, maktabat almutanabiy, altabeat al'uwlaa، 2022
- muhamad hafiz ghanim, almaswuwliat alduwaliata, dirasat li'ahkam alqanun alduwalii walitatbiqatiha alati tuhimu alduwal alearabiata, muhadarat 'ulqiat ealaa talbat qism aldirasat alqanuniat bimaehad aldirasat alearabiat alealiati, alqahirat, 1962
- muhamad hafiz ghanim, alwajiz fi alqanun alduwalii aleama, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat bidun dhikri, 1979
- muhamad rida eabd alrawuwf muhamad shubaanhi, almaswuwliat alduwaliat ean al'iidrar bialbiyati, bahath muqadam 'iilaa mutamar alqanun walbiyati, kuliyat alhuquq jamieat tanta, khilal alfatrat bayn 23-24 abril 2018
- muhamad taleat alghinimi, alghanimiu alwasit fi qanun alsalami, munsha'at almaearifi, al'iiskandiriata, 1982
- maeamar ratib muhamad eabd alhafizi, almaswuwliat alduwaliat ean naql watakhzin alnufayat alkhatirati, dar alnahdat alearabiati, raqm altabeat bidun dhikri, 2007
2: almajalaat aleilmiia:
- bli bulnwar, almaswuwliat almadaniat ean altalawuth albahrii bialnaft wifq aitifaqiat 1969 waburutkul 1992 almueadal laha, jamieat eamaar thaliji, majalat afaq eilmiat, almujalad 12, aleadad 01, 2020
- hidat bin saedat, sueubat 'iithbat rabitat alsababiat fi 'adrar altalawwthi, majalat alhuquq waleulum al'iinsaniati, jamieat zayaan eashur bialjaflati, almujalad aleashir, aleadad althaalithi, 2017
- hamizawi juydat - sami hasidu, albiyat wahuquq alansan: nahw darurat tadakhul muqtarabat 'ukhraa lidaman himayat albiyat watakris huquq alansan, majalat albahith lildirasat alakadimiati, aleadad 13, 2018
- khinsa' muhamad jasimi, 'awlawiat alqawaeid al'umrat fi tadaruj alqawaeid alqanuniat alduwaliat wadawrih fi hali altajazuwi, jamieat alqahirat, almajalat alqanuniatu, almujalad 6, aleadad 1, 2019
- riahi altaahiri, takris alqawaeid alamirat fi alqanun alduwalii almueasir 'aw tiqnin limabadi mithaq al'umam almutahidati, jamieat muhamad khudayr bisikrati, majalat aleulum al'iinsaniati, aleadad 46, 2017
- ziad eabd alwahaab alnueaymy, himayat albiyat albahriat fi zili 'ahkam alqanun alduwali, majalat aleulum alqanuniati, jamieat alzaytunati, kuliyat alqanun tarhunahu, almujalad althaalithu, aleadad alkhamis, 2015
- eamaar saeid altaayy, alqawaeid alamirat fi alqanun alduwali, majalat jamieat alshaariqat lileulum alqanuniati, almujalad 15, aleadad 1, 2018
- fuaad khawalidiat, alqawaeid alamirat fi alqanun alduwlii almueasiri, majalat waldirasat aleilmiatu, aleadad 12, 2018
- muhamad hamdawi, 'asas almaswuwliat alduwliat ean aldarar albiyiy, majalat almieyari, almarkaz aljamieia bitasmilit, aleadad 6, 2012
- minal wajdi ealay, mafhum alsiyadat walsultat almutlaqat fi falsafat jan budan, majalat kuliyat aladab waleulum al'iinsaniati, aleadad 39, aljuz' 4, 2021
3: alwathayiq alduwlia waltaqarir:
- atifaqiat al'umam almutahidat liqanun albihar 1982
- alaitifaqiat almutaealiqat bialtadakhul fi 'aeali albihaar fi halat wuque hawadith musabibat liltalawuth alzaytii 1969
- aitifaqiat almaswuwliat alduwliat ean al'adrar alati tuhdithuha al'ajsam alfadayiyat lieam 1972
- atifaqiat barshilunat lihimayat albahr almutawasit min altalawuth 1976
- atifaqiat bruksil sanat 1962
- atifaqiat bruksil sanat 1969
- atifaqiat fina lilmueahadat 1969
- atifaqiat lahay alraabieat alkhasat biqawaeid alharb albariyat eam 1907
- 'iielan astikhulim 1972
- 'iielan riu bishan albiyat waltanmiat 1992
- brutkul himayat albiyat albahriat min altalawuth alnaatij min masadir fi albiri 1990
- taqrir mufawadiat al'umam almutahidat alsaamiat lihuquq alansan, alealaqat bayn taghayur almunakh wahuquq alansan, bitarikh 15 yanayir 2009
- taqrir mufawadiat al'umam almutahidat lihuquq alansan, bitarikh 16 disambir 2011
- qarar majlis huquq alansan, bitarikh 30 mars 2021
- qarar majlis huquq alansan, huquq alansan walbiyat, aldawrat 37, bitarikh 9 abril 2018
- mueahadat alfada' alkharijii " mueahadat almabadi almunazimat li'anshitat alduwal fi maydan aistikshaf waistikhdam alfada' alkhariji" 1967.
- alnizam al'asasii limahkamat aleadl alduwliati.
|