وسائل حفظ المقاصد الخمسة ودورها في تحقيق التعايش السلمي Means of preserving the five purposes and their role in achieving peaceful coexistence | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور | ||||
Volume 8, Issue 2, June 2023, Page 433-512 PDF (1.14 MB) | ||||
Document Type: المقالة الأصلية | ||||
DOI: 10.21608/jcia.2023.317332 | ||||
![]() | ||||
Author | ||||
إيمان عزت حسين أحمد | ||||
كلية البنات الإسلامية بأسيوط، جامعة الأزهر، أسيوط،،مصر. | ||||
Abstract | ||||
يهدف هذا البحث إلى بيان الوسائل التي تكفلت بها الشريعة الإسلامية لحفظ المقاصد الخمسة (النفس،والدين، والعقل، والنسل، والمال) التي تحقق التعايش السلمي بين أفراد المجتمع، وتناولت فيه مفهوم المقاصد الشرعية وأقسامها، ثم بينت مفهوم التعايش السلمي ومقوماته وأسسه مع غير المسلمين، سواء كانوا داخل المجتمع المسلم أم خارجه ثم بينت مدى عناية الشريعة الإسلامية بحفظ المقاصد الخمسة؛ ليتحقق استقرار المجتمع بالتعايش السلمي بين أفراده، وذلك بتدابير ووسائل من شأنها حفظ هذه المقاصد، فمن وسائل حفظ مقصد الدين وجوب الالتزام بأحكامه وتعاليمه وعدم الإكراه على الدين، وحرية ممارسة الشعائر، وضمان سلامة دورها. ومن وسائل حفظ مقصد النفس تحريم قتل النفس بغير حق، والقصاص من المسلم إذا قتل ذمياً بناء على الرأي الراجح. وبينت أيضاً وسائل المحافظة على مقصد العقل من جانب الوجود ومن جانب العدم ودور ذلك في تحقيق التعايش السلمي . ثم بينت وسائل حفظ مقصد النسل(العرض – النسب) ودور ذلك في تحقيق التعايش السلمي بتحريم الزنا وتشديد عقوبته، وكذلك بتجريم القذف واتهام الأعراض بغير حق. ثم تطرقت إلى بيان وسائل الحفاظ على مقصد المال ودورها في تحقيق التعايش السلمي، وذلك بتحريم الاعتداء على أموال غير المسلمين بأي نوع من الاعتداء وتقرير العقوبة على ذلك ، ثم زيلت البحث بخاتمة تضمنت أهم النتائج والتوصيات. This research aims to show the means ensured by Islamic law to preserve the five purposes (soul, religion, mind, offspring, and money) that achieve peaceful coexistence among members of society, and dealt with the concept of legitimate purposes and its sections, and then showed the concept of peaceful coexistence and its components and foundations with non-Muslims, whether they are inside or outside the Muslim community. It then showed the extent to which Islamic law cares about preserving the five purposes, so that the stability of society is achieved through peaceful coexistence among its members, through measures and means that would preserve these purposes. One of the means of preserving one's purpose is the prohibition of unlawful killing oneself, and retribution against a Muslim if he kills a dhimmi based on the most correct opinion. It also explained the means of preserving the purpose of reason from the side of existence and from the side of nothingness and the role of this in achieving peaceful coexistence. She then explained the means of preserving the purpose of offspring (presentation - lineage) and the role of this in achieving peaceful coexistence by prohibiting adultery and increasing its punishment, as well as criminalizing slander and accusing symptoms unjustly. Then I touched on the statement of the means of barefoot. | ||||
Keywords | ||||
المقاصد الشرعية، المقاصد الكلية، التعايش السلمي، الضروريات الخمس. Legitimate Purposes; Universal Purposes; Peaceful Coexistence; The Five Necessities | ||||
References | ||||
1- a7kam algnayat fy alf8h al eslamy lldktor m7md hashm klya alshry3awal8anon basyo6.
2- a7kam al8ran: a7md bn 3ly abo bkr alrazy algsas al7nfy (almtofy: 370hـ) ،alm788: 3bd alslam m7md 3ly shahyn ،alnashr: dar alktb al3lmya byrot – lbnan ،al6b3a: alaoly، 1415hـ/1994m.
3- al e7kam fy asol ala7kam: laby al7sn syd aldyn 3ly bn aby 3ly bn m7md bn salm alth3lby alamdy، t78y8/ 3bd alrza8 3fyfy، 6b3a: almktb al eslamy، byrot- dmsh8- lbnan- bdon tary5wr8m 6b3a.
4- ala5tyar lt3lyl alm5tar: l3bd allh bn m7mod bn modod almosly albld7y، mgd aldyn abo alfdl al7nfy، 6b3a: m6b3a al7lby - al8ahra (osortha dar alktb al3lmya - byrot،wghyrha) tary5 alnshr: 1356hـ-1937m.
5- adb aldnyawaldyn: abo al7sn 3ly bn m7md bn m7md bn 7byb albsry albghdady، alshhyr balmaordy (almtofy: 450hـ)،alnashr: dar mktba al7yaa ،al6b3a: bdon 6b3a ،tary5 alnshr: 1986m.
6- ershad alf7ol ely t78y8 al78 mn 3lm alasol: lm7md bn 3ly bn m7md bn 3bd allh alshokany alymny (almtofy: 1250hـ )، t78y8: alshy5 a7md 3zo 3naya، dmsh8 - kfr b6na، alnashr: dar alktab al3rby، al6b3a alaoly 1419hـ - 1999m.
7- alast8ama: t8y aldyn abo al3bas a7md bn 3bd al7lym bn 3bd alslam bn 3bd allh bn aby al8asm bn m7md abn tymya al7rany al7nbly aldmsh8y (almtofy: 728hـ) ،alm788: d. m7md rshad salm ،alnashr: gam3a al emam m7md bn s3od - almdyna almnora،al6b3a: alaoly، 1403.
8- alam: abo 3bd allh m7md bn edrys bn al3bas bn 3thman bn shaf3 bn 3bd alm6lb bn 3bd mnaf alm6lby al8rshy almky (almtofy: 204hـ)،alnashr: dar alm3rfa – byrot ،al6b3a: bdon 6b3a ،sna alnshr: 1410hـ/1990m.
9- anoar albro8 fy anoa2 alfro8: laby al3bas shhab aldyn a7md bn edrys bn 3bd alr7mn almalky alshhyr bal8rafy، 6b3a: 3alm alktb، bdon tary5wr8m 6b3a. shr7 al8oa3d alf8hya: la7md bn alshy5 m7md alzr8a، s77hw3l8 3lyh: ms6fy a7md alzr8a، al6b3a althanya: dar al8lm - dmsh8 / sorya- 1409hـ/1989m.
10- ahmya alm8asd fy alshry3a al eslamyawathrha fy astnba6 al7km :d/ smy7 3bd alohab algndy،6b3a:m2ssa alrsala nashron،al6b3a alaoly 1429h- 2008m.
11- alb7r alra28 shr7 knz ald8a28: lzyn aldyn bn ebrahym bn m7md، alm3rof babn ngym almsry،wfy a5rh: tkmla alb7r alra28 lm7md bn 7syn bn 3ly al6ory al7nfy al8adry،wbal7ashya: mn7a al5al8 labn 3abdyn، al6b3a althanya، dar alktab al eslamy، bdon tary5.
12- bdaya almgthdwnhaya alm8tsd: laby alolyd m7md bn a7md bn m7md bn a7md bn rshd al8r6by alshhyr babn rshd al7fyd، 6b3a: dar al7dyth -al8ahra- 1425hـ/2004m.
13- bda23 alsna23 fy trtyb alshra23: laby aldyn، abo bkr bn ms3od bn a7md alkasany al7nfy، al6b3a althanya: dar alktb al3lmya1406hـ - 1986m.
14- albyan fy mzhb al emam alshaf3y: laby al7syn y7yy bn aby al5yr bn salm al3mrany alymny. t78y8/ 8asm m7md alnory، al6b3a alaoly: dar almnhag – gda - 1421 hـ/2000 m.
15- tag al3ros mn goahr al8amos: lm7mّd bn m7mّd bn 3bdalrzّa8 al7syny، abo alfyd، alml8ّb bmrtdy، alzَّbydy t78y8/ mgmo3a mn alm788yn، 6b3a: dar alhdaya، bdon 6b3awtary5.
16- altagwal eklyl: lm7md bn yosf bn aby al8asm bn yosf al3bdry alghrna6y، abo 3bd allh almoa8 almalky، al6b3a alaoly: dar alktb al3lmya-1416hـ-1994m.
17- tary5 altshry3 al eslamy: mna3 bn 5lyl al86an (almtofy: 1420hـ)، alnashr: mktbawhba ،al6b3a: al5amsa 1422hـ-2001m.
18- tbyyn al78a28 shr7 knz ald8a28: l3thman 3ly bn m7gn albar3y، f5r aldyn alzyl3y al7nfy،w7ashya lshhab aldyn a7md bn m7md bn a7md bn yons abn esma3yl bn yons alshِّlْbِyُّ: al6b3a alaoly: alm6b3a alkbry alamyrya - bola8، al8ahra-1313hـ.
19- alt7ryrwaltnoyr: m7md al6ahr bn m7md bn m7md al6ahr bn 3ashor altonsy (almtofy : 1393hـ)،alnashr : aldar altonsya llnshr - tons
20- t7fa alm7tag fy shr7 almnhag: la7md bn m7md bn 3ly bn 7gr alhytmy، 6b3a: almktba altgarya alkbry bmsr lsa7bha ms6fy m7md-1357hـ/1983m.
21- trbya al8ran yawldy : m7mod m7md ghryb،alnashrnashr: m6b3a alsh3b – bghdad.
22- altrbya fy 3sor ma 8bl al eslamwb3dh : 3bas m7gob، alnashr:algam3a al eslamya balmdyna almnora al6b3a: rgb - zo al7ga ١٤٠٠hـ/١٩٨٠m.
23- altـsam7 al eslamy:wdorh fy alt3aysh alslmy byn abna2 alo6n : a7md 3rfa a7md yosf ، 6b3a : dar alt3lym algam3y.
24- alt3ddyawth8afa alt3aysh m3 ala5r f8haw8anona ، klya alshry3awal8anon bald8hlya fbrayr 2020 m ، e3dad d/7sn 3bd alfta7 alsyd m7md ،almdrs b8sm alf8h al3am bklya alshry3awal8anon btfhna alashraf ـ d8hlya .
25- alt3ryfat: 3ly bn m7md bn 3ly alzyn alshryf algrgany (almtofy: 816hـ)،alm788: db6hws77h gma3a mn al3lma2 b eshraf alnashr: dar alktb al3lmya byrot –lbnan ،al6b3a: alaoly 1403hـ -1983m.
26- tfsyr al8ran al3zym: laby alfda2 esma3yl bn 3mr bn kthyr al8rshy albsry t/ m7md 7syn shms aldyn، al6b3a alaoly، dar alktb al3lmya، mnshorat m7md 3ly bydon – byrot- 1419hـ، ،w6b3a: dar 6yba llnshrwaltozy3، al6b3a: althanya 1420hـ - 1999m.
27- tysyr alkrym alr7mn fy tfsyr klam almnan: 3bd alr7mn bn nasr bn 3bd allh als3dy (almtofy: 1376hـ)،alm788: 3bd alr7mn bn m3la alloy78 ،alnashr: m2ssa alrsala ،al6b3a: alaoly 1420hـ -2000 m.
28- gam3 albyan fy taoyl al8ran: lm7md bn gryr bn yzyd bn kthyr bn ghalb alamly، abo g3fr al6bry، t78y8/ a7md m7md shakr، al6b3a alaoly: m2ssa alrsala-1420hـ/2000m.
29- algam3 la7kam al8ran - tfsyr al8r6by: laby 3bd allh m7md bn a7md bn aby bkr abn fr7 alansary al5zrgy shms aldyn al8r6by، t78y8/ a7md albrdony،w ebrahym a6fysh. al6b3a althanya: dar alktb almsrya - al8ahra- 1384hـ/1964m.
30- algrymawal38oba fy alf8h al e slamy llshy5 m7md abozhra ،dar alfkr al3rby.
31- goahr al38odwm3yn al8daawalmo83ynwalshhod: shms aldyn m7md bn a7md bn 3ly bn 3bd al5al8، almnhagy alasyo6y thm al8ahry alshaf3y (almtofy: 880hـ)، 788haw5rg a7adythha: ms3d 3bd al7myd m7md als3dny ،alnashr: dar alktb al3lmya byrot – lbnan ،al6b3a: alaoly، 1417 hـ - 1996 m.
32- 7ashya al36ar 3la shr7 alglal alm7ly 3la gm3 algoam3: l7sn bn m7md bn m7mod al36ar alshaf3y، alnashr: dar alktb al3lmya al6b3a: bdon tary5.
33- 7fz aldroryat al5ms :d/3bd alslam bn m7md alshoy3r،alns5a alaoly.
34- al78o8 aldolya al3ama d/f2ad sha6، m6b3a gam3a dmsh8،sorya 1959m.
35- 78o8 almoa6nawoagbatha fy do2 alktabwalsna: d/ 7sn alsyd 56ab .
36- al5rshy 3la m5tsr 5lyl: lm7md bn 3bd allh al5rshy almalky abo 3bd allh، 6b3a: dar alfkr ll6ba3a - byrot- bdon tary5.
37- alz5yra: laby al3bas shhab aldyn a7md bn edrys bn 3bd alr7mn almalky alshhyr bal8rafy، t78y8/ m7md 7gy، s3yd a3rab، m7md abo 5bza، al6b3a alaoly: dar alghrb al eslamy- byrot1994m.
38- rd alm7tar 3la aldr alm5tar: lm7md amyn bn 3mr bn 3bd al3zyz bn 3abdyn aldmsh8y al7nfy، al6b3a althanya، dar alfkr-byrot-1412hـ/1992m. sna alnshr: 1984 hـ.
39- snn aby daod: laby daod slyman bn alash3th bn es7a8 bn bshyr bn shdad bn 3mro alazdy alsِّgِsْtany، t78y8/ m7md m7yy aldyn 3bd al7myd، 6: almktba al3srya، syda - byrot، bdon tary5wr8m ll6b3a.
40- snn aldar 86ny: laby al7sn 3ly bn 3mr bn a7md bn mhdy bn ms3od bn aln3man abn dynar albghdady aldar 86ny، t78y8/ sh3yb alarn2o6،wa5ron، al6b3a alaoly،: m2ssa alrsala، byrot - lbnan-1424hـ/2004m.
41- alsnn alkbry: la7md bn al7syn bn 3ly bn mosy al5rasany، abo bkr albyh8y t78y8 / m7md 3bd al8adr 36a. al6b3a althaltha: dar alktb al3lmya، byrot – lbnan- 1424hـ/2003m.
42- alsyasa alshr3ya fy alsh2on aldstoryawal5argyawalmalya: l3bd alohab 5laf، 6: dar al8lm1408hـ/1988m.
43- shr7 alsyr alkbyr: m7md bn a7md bn aby shl shms ala2ma alsr5sy (almtofy: 483hـ)،alnashr: alshrka alshr8ya ll e3lanat ،al6b3a: bdon 6b3a ،tary5 alnshr: 1971m .
44- alshr7 almmt3 3la zad almst8n3: m7md bn sal7 bn m7md al3thymyn (almtofy: 1421hـ)، dar alnshr: dar abn algozy ،al6b3a: alaoly، 1422 - 1428 hـ.
45- alshr7 almmt3 3la zad almst8n3: m7md bn sal7 bn m7md al3thymyn (almtofy: 1421hـ) dar alnshr: dar abn algozy ،al6b3a: alaoly، 1422 - 1428 hـ .
46- shr7 tn8y7 alfsol: laby al3bas shhab aldyn a7md bn edrys bn 3bd alr7mn almalky alshhyr bal8rafy0 t78y8/ 6h 3bd alr2of s3d0، al6b3a alaoly: shrka al6ba3a alfnya almt7da- 1393hـ/1973m.
47- shr7 snn abn magh :llsyo6y (t 911 hـ)
48- shr7 m5tsr alroda: slyman bn 3bd al8oy bn alkrym al6ofy alsrsry، abo alrby3، ngm aldyn (almtofy: 716hـ)، t78y8: 3bd allh bn 3bd alm7sn altrky، alnashr: m2ssa alrsala، al6b3a: alaoly، 1407 hـ / 1987 m.
49- als7a7 tag allghaws7a7 al3rbya: laby nsr esma3yl bn 7mad algohry alfaraby t78y8/ a7md 3bd alghfor 36ar، al6b3a alrab3a، dar al3lm llmlayyn - byrot 1407hـ/1987m.
50- s7y7 alb5ary (algam3 almsnd als7y7 alm5tsr mn amor rsol allhwsnnhwayamh: lm7md bn esma3yl abo 3bdallh alb5ary alg3fy t78y8/ m7md zhyr bn nasr alnasr، al6b3a alaoly: dar 6o8 alngaa (msora 3n alsl6anya 1422hـ.
51- s7y7 mslm": ll emam mslm bn al7gag abo al7sn al8shyry alnysabory، t78y8/ m7md f2ad 3bd alba8y، 6b3a: dar e7ya2 altrath al3rby - byrot- bdon tary5wr8m ll6b3a.
52- al6b8at alkbry: abo 3bd allh m7md bn s3d bn mny3 alhashmy balola2، albsry، albghdady alm3rof babn s3d (almtofy: 230hـ)، t78y8: m7md 3bd al8adr 36a، alnashr: dar alktb al3lmya – byrot، al6b3a: alaoly، 1410 hـ - 1990 m 3am alnshr: 1424 hـ - 2003 m.
53- 3lm alm8asd alshr3ya: d/ nor aldyn bn m5taral5admy .mktba al3bykan،alryad،1421h.
54- al3naya shr7 alhdaya: m7md bn m7md bn m7mod، akml aldyn abo 3bd allh abn alshy5 shms aldyn abn alshy5 gmal aldyn alromy albabrty (almtofy: 786hـ)،alnashr: dar alfkr ،al6b3a: bdon 6b3awbdon tary5.
55- ghaya alosol fy shr7 lb alasol: zkrya bn m7md bn a7md bn zkrya alansary، zyn aldyn abo y7yy alsnyky (almtofy: 926hـ)،alnashr: dar alktb al3rbya alkbry، msr (as7abha: ms6fy albaby al7lbywa5oyh)
56- flsfa m8asd altshry3 fy alf8h al eslamy:d/ 5lyfa babkr al7sn ، mktbawhba،al6b3a alaoly1421h- 2000m.
57- 8oa63 aladla fy alasol: laby almzfr، mnsor bn m7md bn 3bd algbar bn a7md almrozy alsm3any altmymy al7nfy thm alshaf3y: t/m7md 7sn m7md 7sn، al6b3a alaoly: dar alktb al3lmya، byrot- lbnan-1418hـ/1999m.
58- 8oa3d alm8asd 3nd al emam alsha6by 3rdaًwdrasawt7lyla، lldktor 3bd alr7mn ebrahym alkylany، . 6b3a: dar alfkr dmsh8 sorya al6b3a alaoly 1421 h.
59- kfaya ala5yar fy 7l ghaya al e5tsar: abo bkr bn m7md bn 3bd alm2mn bn 7ryz bn m3ly al7syny al7sny، t8y aldyn alshaf3y (almtofy: 829hـ) ،alm788: 3ly 3bd al7myd bl6gywm7mdwhby slyman ،alnashr: dar al5yr – dmsh8 ،al6b3a: alaoly، 1994 .
60- lsan al3rb: lm7md bn mkrm bn 3ly، abo alfdl، gmal aldyn bn mnzor alansary، al6b3a althaltha: dar sadr– byrot-1414hـ.
61- mbad2 alt3aysh fy al eslam mnhgaًwsyra :d/ 3bd al3zym abrahym alm63ny،dar alfaro8 llnshrwaltozy3 2005m.
62- almbd3 fy shr7 alm8n3: l ebrahym bn m7md bn 3bd allh bn m7md bn mfl7، abo es7a8، brhan aldyn: al6b3a alaoly، dar alktb al3lmya، byrot - lbnan-1418hـ/1997m.
63- almbso6: lm7md bn a7md bn aby shl shms ala2ma alsr5sy، 6b3a: dar alm3rfa –byrot-1414hـ/1993m.
64- almgals alo3zya fy shr7 a7adyth 5yr albrya sly allh 3lyhwslm mn s7y7 al emam alb5ary: shms aldyn m7md bn 3mr bn a7md alsfyry alshaf3y (almtofy: 956hـ) ،788hw5rg a7adythh: a7md ft7y 3bd alr7mn
65- mgmo3 alftaoy: t8y aldyn abo al3bas a7md bn 3bd al7lym bn tymya al7rany (almtofy: 728hـ) ،alm788: 3bd alr7mn bn m7md bn 8asm ،alnashr: mgm3 almlk fhd l6ba3a alms7f alshryf، almdyna alnboya، almmlka al3rbya als3odya ،3am alnshr: 1416hـ/1995m.
66- almgmo3 shr7 almhzb "m3 tkmla alsbkywalm6y3y": laby zkrya m7yy aldyn y7yy abn shrf alnooy، alnashr: dar alfkr، bdon 6b3awtary5.
67- alm7sol: laby 3bd allh m7md bn 3mr bn al7sn bn al7syn altymy alrazy alml8b bf5r aldyn alrazy (almtofy: 606hـ)، t78y8: aldktor 6h gabr fyad al3loany، alnashr: m2ssa alrsala، al6b3a: althaltha، 1418 hـ - 1997 m.
68- alm7ly balathar: laby m7md 3ly bn a7md bn s3yd bn 7zm alandlsy al8r6by alzahry (almtofy: 456hـ)، alnashr: dar alfkr – byrot، don tary5.
69- m5tar als7a7: lzyn aldyn abo 3bd allh m7md bn aby bkr bn 3bd al8adr al7nfy alrazy، t78y8/ yosf alshy5 m7md، al6b3a al5amsa: almktba al3srya - aldar alnmozgya، byrot - syda-1420hـ/1999m.
70- mratb al egma3 fy al3badatwalm3amlatwala3t8adat : abo m7md 3ly bn a7md bn s3yd bn 7zm alandlsy al8r6by alzahry (almtofy : 456hـ) ،alnashr : dar alktb al3lmya – byrot.
71- almstsfy fy 3lm alasol: lm7md bn m7md alghzaly abo 7amd، t: m7md 3bd alslam 3bd alshaf3y al6b3a alaoly : dar alktb al3lmya، byrot-1413hـ.
72- msnd al emam a7md bn 7nbl: abo 3bd allh a7md bn m7md bn 7nbl bn hlal bn asd alshybany (almtofy: 241hـ)،alm788: sh3yb alarn2o6 - 3adl mrshd،wa5ron ، eshraf: d 3bd allh bn 3bd alm7sn altrky ،alnashr: m2ssa alrsala ،al6b3a: alaoly، 1421 hـ - 2001 m.
73- mshkaa almsaby7: m7md bn 3bd allh al56yb al3mry، abo 3bd allh،wly aldyn، altbryzy (almtofy: 741hـ)،alm788: m7md nasr aldyn alalbany ، alnashr: almktb al eslamy – byrot ،al6b3a: althaltha، 1985.
74- almsba7 almnyr fy ghryb alshr7 alkbyr: a7md bn m7md bn 3ly alfyomy thm al7moy، abo al3bas (almtofy: n7o 770hـ)، alnashr: almktba al3lmya – byrot.
75- m3alm alsnn،who shr7 snn aby daod: abo slyman 7md bn m7md bn ebrahym bn al56ab albsty alm3rof bal56aby (almtofy: 388hـ)،alnashr: alm6b3a al3lmya – 7lb ،al6b3a: alaoly 1351 hـ - 1932 m.
76- alm3tsr mn alm5tsr mn mshkl alathar: yosf bn mosy bn m7md، abo alm7asn gmal aldyn almَlَ6y al7nfy (almtofy: 803hـ)، alnashr: 3alm alktb – byrot.
77- alm3tmd fy asol alf8h: lm7md bn 3ly al6yb abo al7syn albَsْry alm3tzly (almtofy: 436hـ)، t78y8: 5lyl almys alnashr: dar alktb al3lmya – byrot، al6b3a: alaoly، 1403 hـ.
78- m3gm alra2d /gbran ms3od ،dar al3lm llmlayyn،1992m.
79- alm3gm alosy6: talyf: mgm3 allgha al3rbya bal8ahra ( ebrahym ms6fy/ a7md alzyat/ 7amd 3bd al8adr m7md alngar) 6b3a: dar ald3oa، bdon tary5wr8m ll6b3a.
80- m3gm dyoan aladb: abo ebrahym es7a8 bn ebrahym bn al7syn alfaraby، (almtofy: 350hـ) ،t78y8: dktor a7md m5tar 3mr ،mrag3a: dktor ebrahym anys ،6b3a: m2ssa dar alsh3b lls7afawal6ba3awalnshr، al8ahra
81- m3gm m8ayys allgha: a7md bn fars bn zkrya2 al8zoyny alrazy، abo al7syn (almtofy: 395hـ)، alm788: 3bd alslam m7md haron،lnashr: dar alfkr،3am alnshr: 1399hـ - 1979m.
82- mghny alm7tag ely m3rfa m3any alfaz almnhag: lshms aldyn، m7md bn a7md al56yb alshrbyny alshaf3y، al6b3a alaoly : dar alktb al3lmya- 1415hـ/ 1994m.
83- almghny labn 8dama: abo m7md mof8 aldyn 3bd allh bn a7md bn m7md bn 8dama algma3yly alm8dsy thm aldmsh8y al7nbly، alshhyr babn 8dama alm8dsy (almtofy: 620hـ)، alnashr: mktba al8ahra، bdon 6b3a.
84- mfaty7 alghyb = altfsyr alkbyr: abo 3bd allh m7md bn 3mr bn al7sn bn al7syn altymy alrazy alml8b bf5r aldyn alrazy 56yb alry (almtofy: 606hـ)،alnashr: dar e7ya2 altrath al3rby – byrot.
85- mfhom alt3aysh fy al eslam d/3bas algrary((s 27) m8al mnshor bmgla al eslam alyom al3dd 14 – 3am 2017m، mgla tsdrha almnzma al eslamya lltrbyawal3lomwalth8afya eysko.
86- alm8asd al7sna fy byan kthyr mn ala7adyth almshthra 3la alalsna
87- alm8asd alshr3yawathrha fy alf8h al eslamy ،d/m7md 3bd al3a6y m7md 3ly، dar al7dyth ،al8ahra.
88- m8asd alshry3a al eslamya : m7md al6ahr bn 3ashor ،dar alktab almsry،al8ahra،dar alktab allbnany byrot،6b3a 2011m.
89- m8asd alshry3a al eslamyaw3la8tha baladla alshr3ya :d /m7md alyoyy(s 33-34) ،
90- m8asd alshry3a al eslamyawmkarmha l3lal alfasy(s7).
91- m8asd alshry3a al eslamyawmkarmha، l3lَّal alfasy، 6b3a: dar alghrb al eslamy al6b3a ،al5amsa 1993 m.
92- m8asd alshry3a tf3ylaًwtasylaً:d/ m7md bkr esma3yl 7byb 7byb، edara ald3oawalt3lym،slsla dhoa al78،ktab shhry m7km،alsna althanyawal3shryn،al3dd 213sna 1427h.
93- alm8asd al3ama fy alshry3a al eslamya:d/yosf m7md al3alm،alm3hd al3aly llfkr al eslamy، sna 1415h- 1994m .
94- m8al llshy5 3bd allh bn byh b3noan ( alola2 byn aldynwalmoa6na nmozg fy blad ala8lyat)،almo83 alrsmy llshy5 3bd allh bn byh.
95- alm8dmat almmhdat: abo alolyd m7md bn a7md bn rshd al8r6by (almtofy: 520hـ)، alnashr: dar alghrb al eslamy، al6b3a: alaoly، 1408 hـ - 1988 m.
96- mnhag al6albynw3mda almftyn fy alf8h: abo zkrya m7yy aldyn y7yy bn shrf alnooy (almtofy: 676hـ)،t78y8: 3od 8asm a7md 3od ،alnashr: dar alfkr ،al6b3a: alaoly، 1425hـ/2005m.
97- almhzb fy f8h al emam alshaf3y: laby es7a8 ebrahym bn 3ly bn yosf alshyrazy، 6b3a: dar alktb al3lmya، bdon tary5.
98- almoaf8at: l ebrahym bn mosy bn m7md all5my alghrna6y alshhyr balsha6by، t78y8/ abo 3byda mshhor bn 7sn al slman، 61: dar abn 3fan- 1417hـ/ 1997m.
99- moahb alglyl shr7 m5tsr 5lyl: lshms aldyn abo 3bd allh m7md bn m7md bn 3bd alr7mn al6rablsy almghrby، alm3rof bal76ab alrُّ3yny almalky، al6b3a althaltha: dar alfkr- 1412hـ/1992m.
100- moso3a 78o8 al ensan fy al eslam :5dyga alnbraoy ،6b3a dar alslam، al6b3a althanya 1429h/ 2008m. alm2lf: shms aldyn abo al5yr m7md bn 3bd alr7mn bn m7md als5aoy (almtofy: 902hـ)، alm788: m7md 3thman al5sht ،alnashr: dar alktab al3rby – byrot ،al6b3a: alaoly، 1405 hـ - 1985. alnashr: dar alktb al3lmya، byrot – lbnan al6b3a: alaoly، 1425hـ - 2004 m
101- alntf fy alftaoy llsُّghْdy: laby al7sn 3ly bn al7syn bn m7md alsُّghْdy، 7nfy (almtofy: 461hـ)، t78y8: d/ sla7 aldyn alnahy، alnashr: dar alfr8an / m2ssa alrsala - 3man alardn / byrot lbnan، al6b3a: althanya، 1404 – 1984.
102- nzrya alm8asd 3nd al emam alsha6by: la7md alrysony، al6b3a althanya، aldar al3almya llktab al eslamy-1412hـ/1992m.
103- nhaya alm6lb fy draya almzhb: l3bd almlk bn 3bd allh bn yosf bn m7md algoyny، abo alm3aly، rkn aldyn، alml8b b emam al7rmyn، t78y8 d/ 3bd al3zym m7mod aldّyb، al6b3a alaoly: dar almnhag، 1428hـ/2007m.
104- nyl alao6ar: m7md bn 3ly bn m7md bn 3bd allh alshokany alymny (almtofy: 1250hـ)، t78y8: 3sam aldyn alsbab6y ، alnashr: dar al7dyth، msr ،al6b3a: alaoly، 1413hـ - 1993m.
الهداية في شرح بداية المبتدي: علي بن أبي بكر بن عبد الجليل الفرغاني المرغيناني، أبو الحسن برهان الدين (المتوفى: 593هـ) ، | ||||
Statistics Article View: 876 PDF Download: 224 |
||||