الأبعاد التداولية للدلالة اللزومية وتطبيقاتها في الفكر الكلامي الإسلامي دراسة تحليلية | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||
Volume 39, Issue 5, 2023, Page 1-52 PDF (681.89 K) | ||||
DOI: 10.21608/bfda.2023.320106 | ||||
View on SCiNiTO | ||||
Author | ||||
إيمان عبد المؤمن | ||||
جامعة الأزهر ـ کلية الدراسات الإسلامية والعربية بنات الإسکندرية | ||||
Abstract | ||||
اللهم لك الحمد كما ينبغي لجلال وجهك وعظيم سلطانك سبحانك لا علم لنا إلا ما علمتنا إنك أنت العليم الحكيم، فقد امتاز تراثنا الإسلامي بالمرونة والواقعية والصلاحية لكل زمان ومكان، والقدرة على التواءم مع مستجدات ونوازل كل عصر، ولقد ادرك العلماء قديما شدة الاتصال بين الفكر واللغة، أو بين المباحث العقلية والألفاظ اللغوية، فتكلموا في الألفاظ ودلالتها حيث إن اللغة هي الوسيلة التي تعبر عن أفكارنا، ولذا نجد الدلالة عند المناطقة في مبحث الألفاظ، ووجدت تلك العناية في العصر الحديث ولكن تحت مسمى جديد فأطلق عليها (الفلسفة التداولية) وهي ما تعني الترابط الشديد بين الألفاظ ودلالتها اللغوية والبعد التداولي للفظ من حيث الزمان والمكان والظروف وأطراف المناظرة ومذهبهم الفكري وتحليل الخطاب وما يستلزمه الحوار من معان ضمنية إشارية يراعى فيها المقام ومقتضى الحال، وما تنطوي عليه دلالات الألفاظ المنطوقة والمفهومه، وهذا ما اتضح بالبحث حين تناول مسألة الرؤية لله سبحان وتعالى بين المعتزلة وأهل السنة ، حيث جاء تناول كل طرف من الحوار للمسألة متفقا مع أصول مذهبه الكلامي، ومع كون اللفظ واحد( الرؤية) لكن كان هناك المثبت والناف، والجميع قصد التنزيه والتقديس واثبات الكمال لله تعالى ، فالمعتزلة الذين نفوا الرؤية كان ذلك منهم لما تستلزمه الرؤية من التجسيم والجهة المحالين على الله سبحانه، وقياسا للغائب على الشاهد، أما أهل السنة فقد عمدوا إلى التحليل اللغوي للفظ الرؤية وحتى يتم التوفيق بين الآيات القرآنية فأثبتوا الرؤية مع تفويض الكيفية لله تعالى. | ||||
Keywords | ||||
التداولية; الدلالة; اللزومية; العلاقة بين لازم القول والقول; والإلزام واللزوم | ||||
References | ||||
أولًا: القرآن الكريم.
ثانيًا: المصادر والمراجع.
Referencesawlan: alquran alkarim.thanyan: almasadir walmarajieu.1- abin hazm alzaahiri al'andilsi: altaqrib lihadi almantiq walmadkhal 'iilayhi, tahqiqu: 'ahmad farid almazidi, manshurat muhamad eali bydun, ta: dar alkutub aleilmiat -bayrut -lubnan, min dun tarikhi.2- abn sina: al'iisharat waltanbihati, mae sharh nusayr aldiyn altuwsi, manshurat albalaghat -'iiran 1375h.3- abn sina: alnajat fi alhikmat al'iilahiati, tahqiqu: muhyi aldiyn sabri alkurdi, ta: matbaeat alsaeadat -misr 1357hi/1938m.4- abn manzur -jamal aldiyn bin mukram: lisan alearabi, dar sadir -biruta, altabeat althaalithat 1414hi.5- 'abu alhusayn alqazwini: maqayis allughati, tahqiqu: alshaykh eabd alsalam harun, dar alfikr 1979m.6- 'abu aleabaas alfayuwmiu alhamawy: almisbah almunir fi gharayb alsharh alkabira, almaktabat aleilmiat -birut.7- 'abu alwafa' eali bin eaqil albaghdadi alhanbaliu: alwadih fi 'usul alfiqh, tahqiqu: eabd allah bin eabd almuhsin alturkiu, ta: muasasat alrisalat -birut, ta: 'uwlaa 1420h/1999m.8- 'abu hamid alghazaliu: almustasfaa min eilm al'usulu, tahqiqu: muhamad eabd alsalam eabd alshaafi, dar alkutub aleilmiati, ta: al'uwlaa 1993m.9- 'abu hamid alghazaliu: mieyar aleilm fi fani almantiqi, tahqiqu: sulayman dunya, dar almaearif -misr 1961m.10- 'abu zareat aleiraqii: alghayth alhamie sharh jame aljawamiei, tahqiqu: muhamad tamir hijazi, dar alkutub aleilmiati, ta: 'uwlaa 2004m.11- 'abu fakhr alraazi: mafatih alghib, dar 'iihya' alturath alearabii -birut, ta: thalithat 1420hi.12- 'abu mansur almatridi: kitab altawhida, tahqiqu: du. bakr tubal 'uwghli wad. muhamad 'arushni, dar sadir -birut -lubnan, wamaktabat al'iirshad -astanbul, ta: 'uwlaa 2007m.13- 'abu hilal aleaskarii: alfuruq allughawiatu, tahqiqu: muhamad 'iibrahim salim, dar aleilm walthaqafat lilnashr -alqahirati.14- al'asheariu (al'iimam 'abu alhasan): allamae fi alradi ealaa 'ahl alziygh walbidae, tahqiqu: du. hamuwdat gharab, maktabat alkhaniji -alqahirat 2010m.15- alamdi: 'abkar al'afkar fi 'usul aldiyn, tahqiqu: 'ahmad almahdi, dar alkutub walwathayiq alqawmiat -alqahirat 1424h.16- alamdi: ghayat almaram fi eilm alkalami, tahqiqu: hasan mahmud eabd allatifi, lajnat 'iihya' alturath al'iislamii -alqahirat 1971m.17- albijuri: tuhfat almurid ealaa jawharat altawhid, al'iidarat almarkaziat lilmueahid al'azhariat 1987m.18- aljirjani (alsayid alsharif): altaerifati, dar alkutub aleilmiat -birut -lubnan, ta: 1, 1983m.19- aljirjani: sharh almawaqifi, tahqiqu: eabd alrahman eumayrata, dar aljil -birut, ta: 'uwlaa 1997m.20- jurj yul: altadawuliatu, tarjamatu: qisayi aleatabi, aldaar alearabiat lileulum 2010m.21- alkhalil bin 'ahmad alfarahidi: kitab aleayni, tahqiqu: mahdii almakhzumii wa'iibrahim alsaamaraayiy, maktabat alhilal.22- aldirdiri: sharh alkharidat albahiat hashiat 'abi alsueud, 'iishraf alsayid eali alhashimi.23- alraazi: muhsal 'afkar almutaqadimin walmuta'akhirina, tahqiqu: eabd alrawuwf saedu, ta: alkuliyaat al'azhariati, min dun tarikhi.24- alsaed altaftazani: sharh almaqasid fi eilm alkalami, dar almaearif alnuemaniat -bakistan, ta: 'uwlaa 1401h/1981m.25- alshaatibi: aliaetisami, tahqiqu: salim bin eabd alhadi, ta: dar abn eafaan -alsueudiat 1992m.26- alshihristani ('abu alfath muhamad eabd alkrim): nihayat al'iiqdam fi eilm alkalami, tahqiqu: 'ahmad farid almazidi, dar alkutub aleilmiat -birut, ta: 'uwlaa 1425hi.27- alshukani: alsayl aljaraar almutafaq ealaa hadayiq al'azhari, ta: dar aibn hazma, ta: 'uwlaa min dun tarikhi.28- tah eabd alrahman: tajdid almanhaj fi taqwim altarathi. almarkaz althaqafii alearabia -birut, ta: 2.29- tah eabd alrahman: fi 'usul alhiwar watajdid eilm alkalam -alribat 1407h / 1986ma. almarkaz althaqafii alearabii, ta: 2.30- eabd alrahman hasan hanbakat almaydani: dawabit almaerifat wa'aswal alaistidlal walmunazarati, tahqiqu: husayn muanasu, t: dar alqalam -dimashqa, ta: alraabieat 1993m.31- eabd alrashid aljinghuri: sharh alrashidiat ealaa alrisalat alsharifat fi adab albahth walmunazarati, lilsayid alsharif aljirjani, tahqiqu: da. eali mustafaa gharabi, maktabat al'iiman, ta: 'uwlaa 1427h/2006m.32- eabd aleaziz eabd allatif almurshidi: qias alghayib ealaa alshaahid fi alfikr al'iislamii, dar alkutub walwathayiq alqawmiati, ta: 'uwlaa majamae albuhuth al'iislamiat 2021m.33- eadid aldiyn al'iiji: almawaqif fi eilm alkalami, maktabat almutanabiy -alqahirati. 34- eali sami alnashar: almantiq alsuwariu min 'aristu hataa eusurina alhadirati, ta: dar almaerifat aljamieiat -misr 1971m. 35- aleayaashi 'adrawi: aliastilzam alhawariu fi altadawul allisani, manshurat aliakhtilafi, dar alzaman almaghribii -aljazayir 2011m. 36- alghazali: alaiqtisad fi aliaietiqadi, tahqiqu: eabd allah muhamad alkhalili, dar alkutub aleilmiat -bayrut -lubnan, ta: 'uwlaa 1424h. 37- alqadi eabd aljabar: sharh al'usul alkhamsati, tahqiqu: da. eabd alkarim euthman, maktabat wahbat -masir. 38- alqarafi: sharh tanqih alfusula, tahqiqa: tah eabd alrawuwf saeda, sharikat altibaeat alfaniyat almutahidati, ta: 1, 1973m. 39- majalat 'iishkalat fi allughat waladabi, mujaladu: 1, eadadi: 2 lisanat 2021m. jamieat tamnghist -aljazayir.40- muhamad 'ahmad shaeban: al'iilzamat watatbiqatuha alnaqdiat fi aljidal aleaqdii (ktabat al'iimam aibn taymiat anmwdhjan) dar alkhizanat al'azhariati, ta: 'uwlaa 1440h/2019m.41- muhamad bin ealiin bin eabd aleazim alshaafieii: alearabiat 'asrar wadilalatu. dar alsaeadat 1335hi. tahqiqu: alshaykh 'ahmad sabir altawil.42- muhamad rabie aljawhari: dawabit alfikr -alqahirati, maktabat al'iiman 1403hi / 2009mi.43- muhamad zahid alkuthari: alsayf alsaqil fi alradi ealaa abn zifili, almaktabat al'azhariat liltarathi.44- muhamad eali alkhuli: muejam ealam allughat alnazarii, maktabat lubnan, tu: bayrut 2009m.45- muhamad muhamad yunus: ealm altakhatub al'iislamii, dar almadar al'iislamii -birut 2006m.46- mahmud 'abu daqiqati: alqawl alsadid fi eilm altawhida, tahqiqu: d. eawad allah hijazi, matbueat majamae albuhuth al'iislamiat bial'azhar alsharif. | ||||
Statistics Article View: 65 PDF Download: 54 |
||||