آيات العزة في القرآن الكريم دراسة تحليلية تأصيلية مقارنة .. | ||||
مجلة کلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسکندرية | ||||
Volume 40, Issue 1, March 2024, Page 745-795 PDF (2.09 MB) | ||||
DOI: 10.21608/bfda.2024.348268 | ||||
View on SCiNiTO | ||||
Author | ||||
منصور بن محمد سالم الجعيد | ||||
أستاذ التفسير وعلوم القرآن المساعد بكلية الملك عبدالله للدفاع الجوي | ||||
Abstract | ||||
موضوع البحث: آيات العزة في القرآن الكريم دراسة تحليلية تأصيلية مقارنة. الهدف الرئيس للبحث: دراسة الآيات القرآنية المرتبطة بموضوع العزة، وبيان ما يتعلق بها من حِكمٍ وأسرار، وتَحرير مصطلح العزَّة ، وتصحيح المفاهيم الخاطئة التي قد ترتبط به، وكذلك البحث في التناسب بين الآية التي وردت فيها كلمة العزة أو إحدى مشتقاتها مع ما سبقها أو تلاها من الآيات ، وبيان روعة النظم القرآني في كل منها، وكذلك الاهتمام بإبراز روعة الجانب الأخلاقي و التربوي من خلال عرض موضوع العزة في القرآن الكريم، والعناية بربط الموضوع بواقع الأمة المسلمة المعاصر ما أمكن ذلك. مشكلة البحث: أن الدعوة للتحلي بهذه الفضيلة " العزة " يجعل الإنسان المسلم مستخلفاً ناهضاً في الأرض وقائداً يخدم الأمة الإسلامية و يؤثر في أفرادها وشعوبها بالخير، ثم إن عالمنا الإسلامي هو النموذج المثالي للعزة ، فناسب اقتباس هذه العزة من خلال آيات القرآن الكريم. أهم نتائج البحث: أن لفظة العزَّة ومُشتقَّاتها قد وردت في القرآن الكريم: ( 114 ) مرة، بألفاظٍ مُختلفة، ثم إن الأصل في مادة (عزز) القوة والشدة، وأن مادة(عزز) شغلت في القرآن الكريم مساحة واسعة شملت مائة وتسعة عشر موضعاً، وجاءت المادة بصيغ متنوعة، وقد غلبت الصفة المشبهة على هذه الصيغ؛ إذ وردت في تسعة وتسعين موضعاً وكان للعز الإلهي فيها الحظ الأوفر؛ إذ عبرت الصيغة عنه في تسعين موضعاً، وأنَّ القرآن الكريم قد ذكرَ ألفاظًاً ومعاني تؤول إلى العزَّة، كأن تكون سببًا من أسباب الوصول إليها، أو على الضدِّ منها من باب الترهيب والتحذير. | ||||
Keywords | ||||
القرآن الكريم; آيات; العزة; القوة; الشدة | ||||
References | ||||
فهرس المصادر والمراجع
References:
1- basayir dhawi altamyiz fi litayif alkutaab aleaziza, almualafi: majd aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfiruzabadi (almutawafaa: 817h), almuhaqaqi: muhamad eali alnajar, alnaashir: almajlis al'aelaa lilshuyuwn al'iislamiat - lajnat 'iihya' alturath al'iislami, alqahira .
2- taj alearus min jawahir alqamus, almualafi: mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, 'abu alfayda, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (almutawafaa: 1205hi), almuhaqiqi: majmueat min almuhaqiqina, alnaashir: dar alhidayati.
3- tafsir 'abi alsaeud, 'iirshad aleaql alsalim 'iilaa mazaya alkitaab alkarim, almualafu: 'abu alsueud aleimadi muhamad bin muhamad bin mustafaa (almutawafaa: 982h),alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
4- tafsir alquran aleazimi, almualafu: 'abu alfida' 'iismaeil bin eumar bn kathir alqurashii albasriu thuma aldimashqiu (almutawafaa: 774hi), almuhaqiq: sami bin muhamad salamat, alnaashir: dar tiibat lilnashr waltawziei.
5- tafsir safwat aluathar walmafahimi, lilshaykh eabdalrahman alduwsari.
6- tahdhib al'asma' wallughati, almualafu: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi), eanit binashrih watashihih waltaeliq ealayh wamuqabalat 'usulihi: sharikat aleulama' bimusaeadat 'iidarat altibaeat almuniriati.
7- altawqif ealaa muhimaat altaearif, almualafi: zayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahirii (almutawafaa: 1031h), alnaashir: ealim alkutub 38 eabd alkhaliq thurut-alqahra.
8- taysir alkarim alrahman fi tafsir kalam almanani, almualafi: eabd alrahman bin nasir bin eabd allah alsaedi (almutawafaa: 1376hi), almuhaqiq: eabd alrahman bin maeala alllwayhaqi, alnaashir: muasasat alrisalati.
9- jamie albayan fi tawil alqurani, almualafi: muhamad bin jarir bin yazid bin kathir bin ghalib alamli, 'abu jaefar altabari (almutawafaa: 310hi), almuhaqiqi: 'ahmad muhamad shakiri, alnaashir: muasasat alrisalati.
10- aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanuh wa'ayaamuh = sahih albukharii, almualafi: muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhari aljaeafi, almuhaqaqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir, alnaashir: dar tawq alnajaa .
11- jamie bayan aleilm wafadluhu, almualafu: 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri bin easim alnamrii alqurtibii (almutawafaa: 463hi), tahqiqu: 'abi al'ashbal alzuhiri, alnaashir: dar abn aljuzi, almamlakat alearabiat alsueudiati.
12- aljamie li'ahkam alquran = tafsir alqurtubii, almualafu: 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrajii shams aldiyn alqurtibii (almutawafaa: 671hi), tahqiqu: 'ahmad albarduni wa'iibrahim 'atfish, alnaashir: dar alkutub almisriat - alqahira .
13- aljawab alkafi liman sa'al ean aldawa' alshaafi 'aw aldaa' waldawa'i, almualafa: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (almutawafaa: 751ha), alnaashir: dar almaerifat - almaghribi.
14- aldalalat fi albinyat alearabiat bayn alsiyaq allafzii w alsiyaq alhalia, majalat adab alraafidin, du. kasid yasir, ea26.
15- zad almasir fi eilm altafsir, almualafi: jamal aldiyn 'abu alfaraj eabd alrahman bin eali bin muhamad aljawzi (almutawafaa: 597hi), almuhaqiq: eabd alrazaaq almahdi, alnaashir: dar alkitaab alearabii - bayrut.
16- sunan abn majah t al'arnawuwt, almualafu: abn majat - wamajat asm 'abih yazid - 'abu eabd allah muhamad bn yazid alqazwini (almutawafaa: 273hi), almuhaqiqi: shueayb al'arnawuwt - eadil murshid - mhmmad kamil qarah bilili - eabd allltyf haraz allah, alnaashir: dar alrisalat alealamiati.
17- sunan 'abi dawud, almualafu: 'abu dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany (almutawafaa: 275hi), almuhaqiqi: sheayb al'arnawuwt - mhammad kamil , alnaashir: dar alrisalat alealamia .
18- sunan altirmidhi, almualafa: muhamad bin eisaa bin sawrt bin musaa bin aldahaki, altirmidhi, 'abu eisaa (almutawafaa: 279hi), tahqiq wataeliq:'ahmad muhamad shakir (j 1, 2), wamuhamad fuad eabd albaqi (ja 3), wa'iibrahim eutwat eiwad almudaris fi al'azhar alsharif (j 4, 5), alnaashir: sharikat maktabat wamatbaeat mustafaa albabi alhalabi - misr .
19- alsiyasat alshareiatu, almualafi: taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbali aldimashqii (almutawafaa: 728h), alnaashir: wizarat alshuyuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeatu: al'uwlaa, 1418hi.
20- sir 'aelam alnubala'i, almualif : shams aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin euthman bin qaymaz aldhahabii (almutawafaa : 748hi), almuhaqiq : majmueat min almuhaqiqin bi'iishraf alshaykh shueayb al'arnawuwta, alnaashir: muasasat alrisala .
21- shaeb al'iiman, almualafi: 'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhusrawjirdy alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (almutawafaa: 458h), haqaqah warajae nususah wakharaj 'ahadithahu: alduktur eabd aleali eabd alhamid hamid 'ashraf ealaa tahqiqih watakhrij 'ahadithihi: mukhtar 'ahmad alnadwi, sahib aldaar alsalafiat bibumbay - alhindu, alnaashir: maktabat alrushd lilnashr waltawzie bialriyad bialtaeawun mae aldaar alsalafiat bibumbay bialhind .
22- alsihah taj allughat wasihah alearabiat, almualafu: 'abu nasr 'iismaeil bin hamaad aljawharii alfarabii (almutawafaa: 393hi), tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatar, alnaashir: dar aleilm lilmalayin - bayrut.
23- sahih wadaeif sunan aibn majat, almualafu: muhamad nasir aldiyn al'albanii (almutawafaa: 1420hi), masdar alkitabi: barnamaj manzumat altahqiqat alhadithiat - almajaaniu - min 'iintaj markaz nur al'iislam li'abhath alquran walsunat bial'iiskandaria .
24- tabaqat almufasirin lildaawudi, almualafi: muhamad bin ealiin bin 'ahmada, shams aldiyn aldaawudii almalikii (almutawafaa: 945ha), alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut.
25- tariq alhijratayn wabab alsaeadatayn, almualafa: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (almutawafaa: 751ha), alnaashir: dar alsalafiat, alqahirata, masr, altabeati: althaaniati, 1394h .
26- aleiza ( masadiruha 'asbabuha mawaqif wa'ahdath ) , du. muhamad alhabdan .
27- aleizat haqiqatuha wathariha, alduktur / eabd allah bin muhamad aleamru, (bhath manshur bimajalat jamieat al'iimam - aleadad 45, 1425h).
28- alezzat fi alquran alkarim ( dirasat mawdueia ), lilbahith : wayil bn muhamad jabir.
29- alfatawaa alkubraa liabn taymiati, almualafi: taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad abn taymiat alharaanii alhanbalii aldimashqii (almutawafaa: 728ha), alnaashir: dar alkutub aleilmiati.
30- fath alqidiri, almualafi: muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allh alshuwkanii alyamanii (almutawafaa: 1250ha), alnaashir: dar abn kathirin, dar alkalm altayib - dimashqa, bayrut, altabeata: al'uwlaa - 1414 ha .
31- alqamus almuhiti, almualafi: majd aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfayruzabadi (almutawafaa: 817hi), tahqiqu: maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalati, bi'iishrafi: muhamad naeim alerqsusy, alnaashir: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan.
32- kitab aleayni, almualafu: 'abu eabd alrahman alkhalil bin 'ahmad bin eamriw bin tamim alfarahidii albasari (almutawafaa: 170hi), almuhaqiqi: d mahdi almakhzumi, d 'iibrahim alsaamaraayiy, alnaashir: dar wamaktabat alhilal .
33- lsan alearbi, almualafi: muhamad bin makram bin ealaa، 'abu alfadali, jamal aldiyn aibn manzur al'ansari alruwifei al'iifriqiu (almutawafaa: 711h), alnaashir: dar sadir - bayrut .
34- almuhkam walmuhit al'aezami, almualafu: 'abu alhasan ealii bin 'iismaeil bin sayidih almursiu [t: 458h], almuhaqiq: eabd alhamid hindawi, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut .
35- mdarij alsaalikin bayn manazil 'iiaak naebud wa'iiaak nastaein, almualafa: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (almutawafaa: 751hi), almuhaqaqi: muhamad almuetasim biallah albaghdadii, alnaashir: dar alkitaab alearabii - bayrut.
36- alimustadrak ealaa alsahihayni, almualafu: 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad bin hamduih bin nueym bin alhakam aldabiu altahmaniu alnaysaburiu almaeruf biaibn albaye (almutawafaa: 405hi), tahqiqu: mustafaa eabd alqadir eata.
37- almusnid alsahih almukhtasar binaql aleadl ean aleadl 'iilaa rasul allah salaa allah ealayh wasalama, almualafa: muslim bin alhajaaj 'abu alhasan alqushayri alnaysaburi (almutawafaa: 261hi), almuhaqaqi: muhamad fuad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
38- almisbah almunir fi gharayb alsharh alkabira, almualafa: 'ahmad bin muhamad bin eali alfiuwmii thuma alhamawy, 'abu aleabaas (almutawafaa: nahw 770h), alnaashir: almaktabat aleilmiat - bayrut.
39- almuejam alwasiti, almualafi: majmae allughat alearabiat bialqahirati, ('iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir / muhamad alnijar),alnaashar: dar aldaewati.
40- mafatih alghib, altafsir alkabira, almualafu: 'abu eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymiu alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazii khatib alrayi (almutawafaa: 606h), alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut altabeata: althaalithat - 1420 hu.
41- miftah dar alsaeadat wamanshur wilayat aleilm wal'iiradati, almualafi: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (almutawafaa: 751ha), alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut.
42- almufradat fi gharayb alqurani, almualafu: 'abu alqasim alhusayn bin muhamad almaeruf bialraaghib al'asfuhanaa (almutawafaa: 502hi), almuhaqiqi: safwan eadnan aldaawudi
43- almawsueat al'iislamiat aleama .
44- almawsueat aljamieat fi al'akhlaq waladab, lisaeud bin eabd allah alhzymy.alnashr: dar alqalami, aldaar alshaamiat - dimashq bayrut.
45- nuzum aldarar fi tanasub alayat walsuwr, almualafi: 'iibrahim bin eumar bin hasan alribat bin ealii bin 'abi bakr albiqaeii (almutawafaa: 885ha), alnaashir: dar alkitaab al'iislami, alqahirati.
46- alhimat alealiatu, limuhamad alhamdu.
| ||||
Statistics Article View: 21 PDF Download: 17 |
||||