الفيديوهات المنتجة بتقنيات الذكاء الاصطناعي "التزييف العميق" عبر وسائل التواصل الاجتماعي وتأثيراتها الاجتماعية وانعكاساتها على الأمن القومي (دراسة تحليلية ميدانية) | ||
| مجلة البحوث الإعلامية | ||
| Volume 76, Issue 3, October 2025, Pages 2035-2112 PDF (12.28 M) | ||
| Document Type: المقالة الأصلية | ||
| DOI: 10.21608/jsb.2025.424046.1980 | ||
| Authors | ||
| محمد مهني البحراوي* 1; ابتسام مرسي محمد المرسي2 | ||
| 1مدرس بقسم الصحافة والنشر كلية الإعلام جامعة الأزهر | ||
| 2أستاذ علم الاجتماع المساعد، كلية الدراسات الإنسانية/ قسم الاجتماع - جامعة ا لأزهر القاهرة | ||
| Abstract | ||
| شهدت السنوات الأخيرة تصاعدًا ملحوظًا في إنتاج الفيديوهات المنتجة بتقنيات الذكاء الاصطناعي، خاصة تقنيات "التزييف العميق"، بما قد يثير مخاطر اجتماعية وأمنية تهدد استقرار المجتمعات وثقة الأفراد في المعلومات، انطلقت هذه الدراسة من مشكلة أساسية مفادها تزايد انتشار هذه الفيديوهات بين الشباب المصري عبر وسائل التواصل الاجتماعي، وما ينجم عنها من انعكاسات سلبية على الأمن القومي والوعي الاجتماعي، وقد هدفت الدراسة إلى الكشف عن طبيعة إدراك الشباب لمخاطر هذه الظاهرة، وتحليل علاقتها بالمتغيرات الديموجرافية، وقياس ارتباط التعرض بكثافته مع إدراك المخاطر، إضافة إلى رصد دور وسائل الإعلام في الحدِّ منها. وقد اعتمدت الدراسة على المنهج الوصفي التحليلي مستخدمة الاستبانة الميدانية على عينة قوامها (384) مفردة من الشباب المصري، وتحليل كيفي لـ 8 فيديوهات منتجة باستخدام تقنيات التزييف العميق، وقد أظهرت النتائج أن غالبية المبحوثين يدركون خطورة هذه الفيديوهات بدرجة عالية، خصوصًا في بُعدها الأمني، بينما لم تسجل فروق دالة بين النوع، أو السن، أو المستوى التعليمي في مستوى الإدراك، كما تبين أن المجال الفني والإعلامي هو الأكثر بروزًا في توظيف هذه التقنية، يليه المجال الاجتماعي والسياسي، كما أكدت النتائج أن وسائل الإعلام مطالبة بأداء دور محوري في التوعية والضبط، إلى جانب الحاجة لرقابة تقنية وتشريعات قانونية رادعة، وقد أوصت الدراسة بضرورة تعزيز التربية الإعلامية الرقمية، وإنشاء وحدات رصد وطنية، وتشجيع البحث العلمي المتخصص لمواجهة هذه التحديات. | ||
| Keywords | ||
| التزييف العميق; الذكاء الاصطناعي; المخاطر الاجتماعية; الأمن القومي; التربية الإعلامية الرقمية | ||
| References | ||
|
- Mohamed, Olaa. (2025). ealaqat alfidyuhat almuntijat biaistikhdam tiqniaat aldhaka' alaistinaeii bitashkil maearif waitijahat alshabab aljamieii nahw qadayahum. almajalat almisriat libuhuth al'iielami, 90(3), 67-108. doi: 10.21608/ejsc.2025.405906 -Awad, Ragia. (2025). 'idrak alshbab lltathyrat althqafyat walslwkyat lltzyyf alemyq (deep fake) eabr mwaqe altwasl alajtmaey "drast mydanyatun". majalat albuhuth al'iielamiati, 75(4), 3251-3300. doi: 10.21608/jsb.2025.393387.1945 -Al-Sawy, Mohamed. (2025). tiknulujya altazyif aleamiqi: dirasat bahthiat hawl aljawanib almuzlimat lildhaka' aliastinaeii. majalat aleimarat walfunun waleulum al'iinsaniati, 51(2). 674- 694. http://search.mandumah.com/Record/1567147 -Al-Bahnsawy, Israa. (2025). tawzif tiqniat altazyif aleamiq lihamalat aldieayat almudadat fi aliaintikhabat alriyasiat al'amrikiat 2024 wataqyim alnukhbat nahwaha: dirasat tatbiqiat lilsuwar walfidyuhat almaerudat ealaa mawaqie alqanawat al'iikhbariat alnaatiqat biallughat alearabiati. almajalat Almisriat libuhuth al'iielama, 90(1), 341-401. doi: 10.21608/ejsc.2025.418089 -Sayed, Marwa., El-Fakharany, Aya (2025). tathir aistikhdam tiqniaat aldhaka' alaistinaeii fi sinaeat muhtawaa aljarimat bimawaqie altawasul aliajtimaeii waneikasatiha ealaa antihak khususiat almujtamae almisrii. almajalat almisriat libuhuth al'iielami, 90(3) 403-477. [1]) Bernal, M. D. C., Bunhayag, G. A., Loyola, D. S. D., Tisado, J. C., & Genelza, G. G. (2025). Addressing the Elephant in The Room: The Impact of Using Artificial Intelligence in Education. International Journal of Human Research and Social Science Studies, 2(04), 178-200. -Mahmoud, Mustafa. (2025). altarbiat al'iielamiat alraqamiat waealaqatuha bimustawaa tahsin waey tulaab al'iielam altarbawii bimakhatir tatbiqat altazyif aleamiq fi 'iitar nazariat dafie alhimayati. majalat albuhuth al'iielamiati, 73(1), 581-672. doi: 10.21608/jsb.2024.322806.1819 - Ibrahim, Sameh. (2025). almakhatir al'amniat walmujtamaeiat liltazyif aleamiq waliat almuajahata. almajalat alqanuniata, 7(2). 3957 - 4010. -Al-Nimr, Amira. (2024). alealaqat bayn alqalaq alshakhsii litulaab aljamieat alnaatij ean tahdidat altazyif aleamiq wakhususiat 'iidarat bayanat mawaqie altawasul alaijtimaeii. almajalat almisriat libuhuth al'iielama, 88(2), 127-189. doi: 10.21608/ejsc.2024.371872 -Mughara, Alaa. (2024). jarayim aldhaka' aliastinaeii wasubul muajahataha: jarayim altazyif aleamiq nmwdhjan. almajalat aldawliat lilqanuni, 2(3). 127 - 162. mustarjie min http://search.mandumah.com/Record/1519523 -Qadima, Jamila. (2024). altaathir alsalbiu litiqniat altazyif aleamiq ealaa sumeat alshakhsiaat albarizat ealaa minasaat altawasul aliajtimaeii: dirasatan tahliliatan ealaa eayinat min alfidyuhat almufabrakati. majalat aleulum wafaq almaearifi, 1(2), 510- 532. mustarjae min http://search.mandumah.com/Record/1480756 -Abdel Halim, Muhammad. (2024). atijahat aljumhur nahw astikhdam alsharikat litiqniat altazyif aleamiq (Deep fake) fi 'iieadat taqdim al'iielanat alqadimat bisurat haditha "bialtatbiq ealaa 'iielan sharikat bibsi 2024" khaliyk eatshan. majalat albuhuth al'iielamiati, 72(4), 2749-2798. doi: 10.21608/jsb.2024.315194.1800 [1]) Misirlis, N., & Munawar, H. B. (2023). From deepfake to deep useful: risks and opportunities through a systematic literature review. arXiv preprint arXiv:2311.15809 [1] (Yan, Z., Zhang, Y., Yuan, X., Lyu, S., & Wu, B. (2023). Deepfakebench: A comprehensive benchmark of deepfake detection. arXiv preprint arXiv:2307.01426. -Abdel Salam, Sara. (2023). "tawzif suar almashahir biastikhdam tiqniat altazyif aleamiq fi 'iielanat alyutyub wadalalat hadhih alsuwari". almajalat almisriat libuhuth al'iielami, 85(1), 559-594. doi: 10.21608/ejsc.2023.343327 -Alsharif, Mahmud. (2022). jarimat aliantiqam al'iibahii eabr tiqniat altazyif aleamiq Deepfakes walmaswuwliat aljinayiyat eanha. majalat kuliyat alhuquq lilbuhuth alqanuniat waliaqtisadiati, 2(1), 366- 485. http://search.mandumah.com/Record/1334026 [1]) Hany Farid, Tarek El-Gaaly and Ser-Nam Lim 2020, Detecting Deep-Fake Videos from Appearance and Behavior, Published in: IEEE International Workshop on Information Forensics and Security (WIFS). [1]) Seta, Gabriele de Huanlian, or changing faces: Deepfakes on Chinese digital media platforms. Convergence The International Journal of Research into New Media Technologies Vol. 27 (4), 2021 [1]) Jeffrey T. Hancock, and Jeremy N. Bailenson 2021, The Social Impact of Deepfakes, Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking Volume 24, Number 3, Downloaded by EKB-Public-Access from www.liebertpub.com at 12/28/22. For personal use only. [1]) Lehren, A. W., et al. (2020). Deepfakes and the threat to democracy: An empirical analysis. Journal of Political Communication, 37(3), 299–316 -Ben Ghalem, Iman. (2020). alianeikasat waltadaeiat alsalbiat lildhaka' aliastinaeii ealaa alsihat alnafsiati, tiqniat altazyif aleamiq mthalan (Al'urdun, atihad al'atibaa' alnafsiiyn alearabi, almajalat alearabiat lilatibi alnafsi, 2(3). [1]) Abbasi, N. A., & Huang, D. (2020). Digital Media Literacy: Social Media Use for News Consumption among Teenagers in Pakistan. Global Media Journal, 18(1) [1]) Ajder, H., Patrini, G., Cavalli, F., & Cullen, L. (2019). The state of deepfakes: Landscape, threats, and impact. Amsterdam: Deeptrace. Retrieved from http://regmedia.co.uk/2019/10/08/deepfake_report.pdf -Abdel Aziz, Barakat. (2012), manahij albahth al'iielamii.. al'usul alnazariat wamaharat altatbiq (Alqahira: dar alkitab alhadithi). [1]) NASA. (2023). What is artificial intelligence (AI)? National Aeronautics and Space Administration. Retrieved August 21, 2025, from https://www.nasa.gov/artificial-intelligence [1]) IBM. (2024). What is artificial intelligence (AI)? International Business Machines Corporation. Retrieved August 21, 2025, from https://www.ibm.com/topics/artificial-intelligence. -Al-Shammari, Alaa. (2021), al'iielam almaryiyu fi zili tahadiyat aldhaka' aliastinaeii: dirasat tahliliata, majalat aladab, 137(1). 717- 742. -Musa, Menna Allah. (2022), suluk himayat alkhususiat alraqimat albuyumitriat ladaa mustakhdimi tatbiqat altazyif aleamiq min talabat aljamieat almisriati, almajalat alearabiat libuhuth al'iielam walaitisali, 37(1). 184- 239. - Al-Dulaimi, Abdul Razzaq. (2011). al'iielam aljadid walsahafat al'iilikturuni (Al'urdun: dar wayil lilnashari). -Abdullah, Walaa. (2022). altaathirat alnafsiat walaijtimaeiat liltanamur al'iiliktrunii eabr mawaqie altawasul aliaijtimaeii ealaa almurahaqati, dirasatan fi daw' nazariat tathir alshakhs althaalithi, almajalat aleilmiat likuliyat altarbiat alnaweiati, (jamieat Almanufia: kuliyat altarbiat alnaweiati, 30(2). -Saleem, Muhammad. (1997). al'amn alqawmiu alearabiu: qadaya wa'iishkaliaati. Alqahira: dar Almustaqbal alearabii. -Noir, Abdel Salam. (2003), al'amn alqawmiu alearabiu fi ealam mutaghayiri. Alqahira: alhayyat almisriat aleamat lilkitabi. - Motawa, Nismah. (2022). andimaj aljumhur fi mawaqie altawasul aliajtimaeii watathirih ealaa alkhawf almujtamaeii ladayhim: dirasat maydaniat fi 'iitar nazariat alghars althaqafii. majalat albuhuth ali'iielamiati, jamieat al'azhar- kuliyat al'iielam. 62(2). [1] -Santosa, I. P., & al. (2005). User satisfaction and user involvement in information seeking activity. European Journal of Information Systems, 14(4), 361–370. https://www.researchgate.net/publication/32042359_activity_seeking-information_with_a -Khalifa, Hussein. (2020) almaswuwliat alaijtimaeiat lilbaramij alhawariat fi altilfizyun albahraynii fi tanawul 'ada' alsultat altashrieiati, majalat aldirasat al'iielamiati, 54(2). - Ibrahim, Safaa. (2020), tawzif maharat alqayim bialiaitisal fi wasayil al'iielam alhadithati: dirasat wasfiatan astiqrayiyat majalat alearabii lildirasat al'iielamiati, 9(2). [1] - Siegal, L., & McCormick, C. (2006). Criminology in Canada: Theories, Patterns, and Typologies.P10. - Ali, Marwa. (2022). 'iisham nazariat al'anshitat alruwtiniat fi fahm aljarayim alsiybiraniati: dirasat astitlaeiati. almajalat almisriat lileulum aliajtimaeiat walsulukiati, 6(4), 114-130.sa120 [1]( Argun, Uğur & Dağlar, Murat (2016), Examination of Routine Activities Theory by the property crime. Op.cit, pp.1188-1189. [1] (https://www.youtube.com/watch?v=CR8epE-V_oQ https://www.reuters.com/fact-check/arabic/KJNNUGUASVP6PAYI67DCSL56YY-2025-08-19/ [1]) https://www.youtube.com/watch?v=zdl-xwIGAaE [1] ) https://www.reuters.com/fact-check/arabic/I6I5EFRDE5NALB5F6HHCQBZHWQ-2025-08-14/ [1]) https://www.reuters.com/fact-check/arabic/WRYLI5SRBRNRZC736OTRXHKWMU-2025-08-13/ [1]) https://www.reuters.com/fact-check/arabic/JSEQ3NCU4JNTZCJOWCVEYDAEWQ-2025-07-31/ [1]) https://www.reuters.com/fact-check/arabic/4EEWK2Y2YNIUDEC6GWYOVCY57M-2025-08-15/ [1]) https://www.reuters.com/fact-check/arabic/T5B42VBHLNMOTIENQWPJ2RMLEE-2025-08-21/ [1]) https://x.com/SyrAlqsb/status/1709719946563891337
| ||
|
Statistics Article View: 3 PDF Download: 2 |
||