مدرسة عثمان باشا ماهر بالقاهرة خلال بداية القرن العشرين الميلادي "دراسة أثرية فنية ونشر لأول مرة" | ||||
مجلة العمارة والفنون والعلوم الإنسانية | ||||
Article 122, Volume 6, Issue 2, April 2021, Page 2295-2323 PDF (3.45 MB) | ||||
Document Type: المقالة الأصلية | ||||
DOI: 10.21608/mjaf.2020.46602.1974 | ||||
View on SCiNiTO | ||||
Author | ||||
غدير دردير عفيفي خليفة | ||||
قسم الآثار الاسلامية - کلية الآثار - جامعة الفيوم | ||||
Abstract | ||||
يسعى هذا البحث إلى دراسة أثرية فنية ونشر لأول مرة لمدرسة عثمان باشا ماهر التي تقع في 19 شارع محمد کُريم والمُتاخمة لقصر الأمير المملوکي "يشبک بن مهدي"، وفي نطاق المنطقة الأثرية المعروفة باسم القلعة، ميدان الرميلة، بمحافظة القاهرة، مصر. وتمتاز هذه المدرسة بوجود مظاهر للعمارة الإسلامية وذلک من حيث التخطيط المعماري المُتمثِّل في وجود الإيوان، ومن حيث العناصر الفنية المُتمثِّلة في وجود الشرافات ذات الورقة النباتية الثلاثية والکوابيل الخشبية والقندلية المُرکبة والمُغشاة بالجص المُعشق بالزجاج الملون بالإضافة إلى وجود نص تأسيسي يعلو المدخل الرئيسي. وتُعتبر مدرسة عثمان باشا ماهر ملمحاً مُميَّزاً للعمارة الإسلامية في بداية القرن العشرين وتحديداً خلال عهد الخديوي عباس حلمي الثاني، الذي إهتم إهتماماً بالغاً بالعلم والتعليم، کما تميَّز عهده بوجود نهضة معمارية وعمرانية. وجدير بالذکر أنه تم تخصيص أوقاف من الأراضي والعقارات في کلٍ من کفر الشيخ والقاهرة للصرف من ريع تلک الأوقاف على المدرسة. وسيتضح من خلال مضمون الدراسة أهمية المدرسة ووضعها الحالي الذي يستدعي ضرورة ضم المدرسة إلى إشراف المجلس الأعلى للآثار بحيث يستلزم إعتبارها جزءًا لا يتجزأ من الآثار الإسلامية والتراث المعماري فى مصر؛ حيث إن تلک المدرسة مازالت تُعبِّر عن المظاهر المعمارية للمدارس خلال العصر الحديث وبصفةٍ خاصةٍ إبان عهد الخديوي عباس حلمي الثاني الذي إنتهج منهاج جده الأکبر محمد علي باشا من حيث الإهتمام بنشر العلم والثقافة. وتجدر الإشارة إلى أن المدارس خلال تلک الفترة قد إنتشرت وفقاً لتخطيطٍ معماريٍ مُميَّز ومُتأثر بالطابع الإسلامى إلى حدٍ کبيرٍ. وتهدف هذه الدراسة إلى تقصي ومناقشة ودراسة مدرسة عثمان باشا ماهر غير المنشورة من قبل؛ حيث لم يتم التحقيق فيها ولا دراستها دراسة شاملة من قبل الباحثين، وسيتم تناول ذلک من خلال دراسة أثرية معمارية وفنية وفقاً لمنهجية البحث الوصفي والتحليلي. | ||||
Keywords | ||||
مدرسة; نص تأسیسی; إیوان; شرافات وکوابیل; عقد مدبب وقندلیة | ||||
References | ||||
قائمة المصادر والمراجع العريية
Al-Qur'an Al-Karim
Ibrahim Al-Bayoumi Ghanem: Al'awqaf walsiyasat fi Misr, Dar Al-Shorouk for Printing and Publishing, Cairo, 1998.
Ahmad al-Hamlawi: Shaza Al-A'rf Fi Fann Al-Sarf, Review and Explanation by Hajar Asi, First Edition, Dar Al-Fikr Al-Arabi for Printing and Publishing, Beirut - Lebanon, 1999.
Ahmad al-Hamlawi: Shaza Al-A'rf Fi Fann Al-Sarf, Investigation by Muhammad Ahmad Qasim, Almaktabah al'asriah, Beirut, Lebanon, 2009.
Ahmad Al-Sawy Taha Shady: Tafe'il alshirakah almujtamaeiah fi alta'elim min khilal namudhaj alwaqf al'iislami, Majalat Kuliyat Altarbiat, Jamieat al'azhar = Journal of the Faculty of Education, Al-Azhar University, Issue 186, Issue 2, 2020, pp.803-866.
Ahmad bin Muhammad al-Hamlawi: Shaza Al-A'rf Fi Fann Al-Sarf, Presented and commented on by Muhammad Ibn Abd Al-Mu'ti, Dar Kayan for Printing and Publishing, Cairo, 2006.
Ahmed Taymour Pasha: A'lam Alfikr Al'iislami fi Al'asr Alhadith, Hindawi Foundation for Printing and Publishing, Cairo, 2019.
Ahmad Shalaby: Altarbiah walta'lim fi alfikr al'iislamii, Mawsueat Alhadarat al'iislamiah= Encyclopedia of Islamic Civilization, Fifth Edition, Arab Renaissance Library= Maktabat Alnahdah Alarabiah, Cairo, 1994.
Ahmad Abd Al-Raziq Ahmad: Aleamarah Al'iislamiah fi Misr"mnadh Alfath al'arabii hata Nihayat al'asr Al-mamluki"(21AH:923AH/ 641AD:1517AD), First Edition, Dar Al-Fikr Al-Arabi, Cairo, 2009.
Ahmad Fikry: Masajid Al-Qaherah wamadaresha "ale'asr Al-Ayubi", Vol.2, Dar Al Ma'aref, Cairo, 1969.
Ahmad Fouad Pasha: Alturath ale'ilmii lilhidarah al'iislamiah wamukanitah fi tarikh aleilm walhadarah, First Edition, Dar Al Ma'aref, Cairo, 1983.
Ahmad Fouad Pasha: Almuasasat ale'ilmiah waltaelimiah fi a'sr alhadarah al'iislamiah, muhadarah manshurah fi hawlayat almawsim althaqafii limarkaz aldirasat almerfyt li'am 2007/ 2008 m, qae'at ruaq almaerifah, Markaz Aldirasat Almaerifiah= a lecture published in the Annals of the Cultural Season of the Center for Knowledge Studies for the year 2007/2008, Hall of Knowledge Gallery, Center for Knowledge Studies, Cairo, 2007, pp.3:27.
'Arshif mahfuzat almajlis al'aelaa lil'azhar: milaf mahfuz bitarikh 12 rbye al'awal 1356AH/ 24 May 1937AD, Maktabat al'azhar alsharif, Alqahirah, Misr = the archives of the Supreme Council of Al-Azhar, a file preserved on Rabi` al-Awwal 12, 1356 AH / May 24, 1937 AD, Al-Azhar Library, Cairo, Egypt.
Ashraf Fawzi Saleh: Shuyukh Al'azhar, Vol.2, the Arab Company for Publishing and Distribution, Cairo, 1997.
Ayman Fouad Sayed: Altatuur Aleumrani limadinat Al-Qaherah mundh Nasha'atiha hata al'an, First Edition, Al-daar Al-Misriah Al-lubnaniah for Printing and Publishing, Cairo, 1997.
Tawfiq Ahmad abd Aljawad: Ale'marah Alislamiah "fikr wahadarah", The Anglo Egyptian Bookshop, Cairo, 1987.
Gerji Zidan: Tarajem Mashahir Alshrq fi Alqarn altasi' a'shr, Vol.1, Hindawi Foundation for Printing and Publishing, Cairo, 2012.
Aljameiat Alkhayriat Alaslamyiah: Dalil 'aeda' Aljameiat Alkhayriat Alaslamyiah, Cairo, 2004.
Hassan Al-Basha: Dirasah jadidah fi nash'at altiraz almuemarii lilmadrasah Almisriah dhat Altakhtit Almuta'amid, Majalat Kuliyat Alathar, Jamiea't Alqaherah=Journal of the Faculty of Archeology, Cairo University, Issue 3, 1989, pp. 43-80.
Hassan Abd El-Wahab: Bayn Al'athar Al'iislamiah, Wikalat Alsahafah Alarabiah= Arab Press Agency for Printing and Publishing, Cairo, 1955.
Hosni Mohamed Nwaiser: 'awamil Mua'thirah fi Takhtit Al-Madrasah Al-Mamlukiah, Bahath dimn Nadwat Tarikh Almadaris fi Misr Alaislamih, Silsilat Tarikh Almisriiyin,= a research within the Symposium on the History of Schools in Islamic Egypt, History of the Egyptians Series, Issue 51, Cairo, 1991, pp. 231- 255.
Hosni Mohamed Nwaiser: Ale'amarah Al'iislamiah fi Misr "a'sr Alayuwbiayn Walmamalik", First Edition, Dar Zahraa Al-Sharq for Printing and Publishing, Cairo, 2006.
Khayr al-Dīn al-Ziriklī: Al-Aʻlām: Qāmūs Tarājim li-ashhar al-rijāl wa-al-nisāʼ min al-ʻArab wa-al-mustaʻribīn wa-al-mustashriqīn, Vol.3, Seventh Edition, Dār al-ʻIlm lil-Malāyīn, Beirut-Lebanon, 1986.
Ramadan Al-Sabbagh: Al'eilm e'ind Al'arab wa'atharah a'laa alhadarah al'uwrubiyah, First Edition, Dar Al-Wafa' for Printing and Publishing, Alexandria, 1998.
Zaki Muhammad Mujahid: Ala'aelam Alsharqiah fa Almiayat Alrrabieat a'shr Alhijriah, Vol.1, Mujahid Library, Cairo, 1949.
Suad Maher Muhammad: Masajid Misr Wa'wliawuha Alsaalihun,Vol.3, Al-Ahram Commercial Printing Press, Cairo, 1976.
Taha Baqer: Mujaz Tarikh aleulum walma'arif fi alhadarat alqadimah walhadarat alearabiah al'iislamiah, Baghdad, 1980.
Abbas Helmy Alththani(Alkhudyuy): 'ahdi, Mudhkirat A'bbas Hilmi Alththani Khidyawi Misr Al'akhir "1892-1914", Presented by Ahmad Mostafa, First Edition, Dar Al-Shorouk for Printing and Publishing, Cairo, 1993.
Abdel Halim Al-Jendi: Dawr Aljameiat Alkhayriat al'iislamiah fi bina' Misr wa'iiqamat Almujtamae Alaislami, Muhadarah wamaqal manshur bikitab aljameiat alkhayriat al'iislamiat fi musimiha althuqafiiyn 1994/1995 wa1996, alfikr al'iislamii almaeasiru, altibeat alawlaa, alshrq al'awsat lilthaqafat walaielam= a lecture and an article published in the book of the Islamic Charitable Society in its two cultural seasons 1994/1995 and 1996, Contemporary Islamic Thought, First Edition, Middle East Culture and Media, Cairo,1996, pp. 28-35.
Abd al-Rahman Zaki: Al-Qaherah; Tarikhaha wa'tharaha "mn Jawhar alqayid 'iila Aljibrati Al-mu'arikh", Al-Daar Al-Misriah for Authorship and Translation, Cairo,1966.
A'bd allah bin Ibrahim Altariqi: U'lama' alshryeh wabina' alhdarah- dirasah fikriah tarikhiah li'iibraz athar alu'lama' wamathirihim alhadariah, First Edition, Dar Al-Muslim for Publishing and Distribution, Riyadh, 1997.
A'bdullah Abd Al-Salam Al-Haddad: Mqadmah fi al'athar al'iislamiah, First Edition, Dar Al-shawkani for Printing and Publishing, Yemen, 2003.
Ali Shafei: 'amal Al-manafie Ale'amah Alkubraa fi 'ahd Muhammad Ali, Aljame'iah Almalakiah lildirasat Alttarikhiah= Royal Society for Historical Studies, Dar Al Ma'aref, Cairo, 1950.
Ali Mubarak: Al- Khitat Al-Tawfiqiyya Al-Jadida limisr, Alqaherah wamuduniha wabiladiha Al-qadimah walshahirah, Nine Volumes, First Edition, Al-Matba'a al-Amiriya, Bulaq Press, Egypt,1305AH.
Kamel Haidar: Al'ama'ir alearabiah al'iislamiah,"Nshu' Almadaris Al'iislamiah wakhasa'isaha fi ale'asr Alebasi", First Edition, Dar Al-fikr Allubnani for Printing and Publishing, Beirut - Lebanon, 1995.
Lord Cromer: Misr Alhadithah, Translated by Sabri Muhammad Hassan, Vol.2, First Edition, Almarkaz Alqawmiu liltarjimat=National Center for Translation, Cairo, 2015.
Muhammad Abu Al-'Amayem: A'thar Alqaherah al'iislamiah fi ala'sr al'uthmanii, Presented and Supervised by Akmal al-Din Ihsanoglu, Markaz Al'abhath lilttarikh walfunun walthaqafah al'iislamiah = Research Center for Islamic History, Arts and Culture, Istanbul, 2003.
Muhammad Hamza Al-Haddad: Ale'alaqah bayn Alnas Altaasisii walwazifah waltakhtit almuemarii lilmudarasah fi al'asr Al-Mamluki, Bahath dimn Nadwat Tarikh Almadaris fi Misr Alaislamih, Silsilat Tarikh Almisriiyin,= a research within the Symposium on the History of Schools in Islamic Egypt, History of the Egyptians Series, Issue 51, Cairo,1991, pp.271-286.
Muhammad Hamza Al-Haddad: Al-Madkhal fi Mawsue'at Ale'amarah Al'iislamiah fi Misr "mn Alfath Aleuthmanii 'iilaa nihayat a'sr Muhamad Ali", First Edition, Dar Zahraa Al-Sharq for Printing and Publishing, Cairo, 1998.
Muḥammad Abd al-Sattar Othman: Nazariat Alwazifah bial'ama'ir Aldiyniah, Dar Al-wafa' for Printing and Publishing, Cairo, 1979.
Muhammad Abdel Moneim Khafaji: Al'azhar fi a'lf 'am, Vol.2, Third Edition, Almuktabat al'azhariat liltarathi =Al-Azhar Library for Heritage, Cairo, 2009.
Mustafa Abdullah Shiha: Ala'thar Al'iislamiah fi Misr "mn Alfath Alarabii hata Nihayat Ale'asr Al'ayubi", First Edition, Maktabat Alnahdah Almisriah, Cairo 1992.
Nabil Abu Al-Qasim: A'lam 'ulama' Misr wanujumiha hata a'am 1985AD, Al-Mashareq Publishing and Distribution, Cairo, 2018.
Yılmaz Öztuna: Aldawlat Ale'uthmaniat, Translated by Adnan Mahmoud Suleiman, Vol.1, First Edition, Faisal Foundation for Publishing, Istanbul - Turkey, 1988.
Yamnaa Tarif Alkhuli: Bihawth fi Tarikh Ale'ulum eind Al'arb, Hindawi CIC Press and Publishing, United Kingdom, 2018.
English Bibliography
| ||||
Statistics Article View: 533 PDF Download: 561 |
||||